| گـزارش تصویـری |
۷۰+ عکس از نشست خبری

همایون شجریان در ابتدای این نشست درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری گروه همنوازان حصار گفت: «چندی پیش با همراهی علی قمصری تصمیم گرفتیم گروهی را با ترکیب نوازندگان جوان که بعضاً شناخته‌شده و یا ناشناخته هستند با معیارهای منش اخلاقی، کردار هنری و توانایی در موسیقی جمع کنیم. کلیت گروه در یک پروسه‌ی چندماهه شکل گرفت. علی قمصری شناخت خوبی از فعالیت‌ها و توانایی‌های این هنرمندان داشت و من هم بعضی از آن‌ها را می‌شناختم. اما یکی از عوامل بازدارنده برای ما، گرفتاری نوازنده‌ها بود و ما می‌خواستیم با کسانی همکاری داشته باشیم که بتوانند فرصت خود را در اختیار گروه قرار دهند. من به همکاری با تک‌تک اعضای این گروه افتخار می‌کنم و فکر می‌کنم کار آنها جای تأمل بسیار دارد. امیدوارم عرصه برای کار این گروه فراهم شود تا بتوانند کارشان را به‌خوبی ارائه دهند. در مقاطعی از تمرینات گروه، جای تأسف بود که این انرژی سرشار،‌ امکان تخلیه نداشت. اما امیدواریم این فضا به‌مرور زمان برای گروه فراهم شود و کنسرت‌های بیشتری را پیش رو داشته باشیم. در هر حال آخر فروردین‌ماه، بهترین زمان برای گروه بود تا زحمات خود را در یک دوره‌ی فشرده از تمرینات محک بزند.» شجریان با اشاره به حضور آیین مشکاتیان در ترکیب گروه اظهار کرد: «انتخاب آیین مشکاتیان پیشنهاد من بود. من به کار آیین اعتقاد دارم. همان‌طور که می‌دانید او در اواخر عمر زنده‌یاد پرویز مشکاتیان همکاری‌هایی با پدرش داشت و توانایی‌های خود را نشان داده و نمره‌ی قبولی گرفته بود. نوازندگی او هم بعد از کنسرت قزوین واکنش‌های بسیار خوبی را به‌همراه داشت که شاید این مسئله به روحیه‌ی هنری و شیوه‌ی نوازندگی‌اش برمی‌گردد که باعث شده به دل اهل هنر بنشیند.»

همایون شجریان در ادامه توضیحاتی درباره‌ی چگونگی انتخاب نام گروه داد: «از زمانی‌که گروه شکل گرفت، نام‌های زیادی در ذهن داشتیم که برخی از آن‌ها قبلاً توسط گروه‌های دیگری انتخاب شده بود؛ اما به شخصه تأکید زیادی بر روی عنوان "حصار" داشتم. از آنجا که این اسم متعلق به گروه دیگری بود، همنوازان را هم به آن اضافه کردیم. حصار می‌تواند معانی مختلفی در فلسفه‌ها و اندیشه‌های گوناگون داشته باشد و یکی از آن‌ها هم می‌تواند یادآور نوعی آهنگسازی و موسیقی باشد که قرار است از هر حصاری فراتر برود. به اعتقاد من شیوه‌ی آهنگسازی قمصری در هیچ حصاری نمی‌گنجد و من این تضاد را دوست داشتم؛ اما در این رابطه دیدگاه‌های متعددی وجود دارد و من نمی‌خواهم ذهن‌ها را بابت این نکته محدود کنم. با نگاه از بُعد عرفانی هم می‌توان چنین برداشت کرد که آدمی در حصار تن و اندیشه‌های خودش است و فیزیک ما که در زمین دیده می‌شود نیز در نوعی حصار قرار دارد. طبیعتاً همه‌ی ما همنوازان این حصار هستیم؛ اما موسیقی از این‌ها فراتر می‌رود.» قمصری در همین زمینه اضافه کرد: «حصار نام گوشه‌ای از دستگاه چهارگاه است. زمانی‌که گروه شکل گرفت، نام‌های زیادی را در نظر داشتیم که متأسفانه یا خوشبختانه همه‌ی آنها توسط گروه‌های دیگر انتخاب شده بود!»

آهنگساز و سرپرست گروه همنوازان حصار ادامه داد: «ما نوازندگان را از دو منظر حرفه‌ای و اخلاقی انتخاب کردیم و زمان زیادی برد تا این گروه را به شکل فعلی تشکیل دهیم. به شخصه از حضور در این گروه راضی هستم. البته ترکیبی از اعضای گروه همان نوازندگان گروه کوارتت زهی "کمان" هستند که در کنسرت‌های دیگری با گروه "اشتیاق" شناخته‌ شده بودند و فعلاً در قالب همنوازان حصار فعالیت می‌کنند. در واقع نمی‌توان گفت که این افراد انتخاب شدند؛ بلکه ما از آن‌ها خواهش کردیم تا به عضویت گروه درآیند. من در حال حاضر با گروه اشتیاق همکاری ندارم و تا زمانی‌که همایون شجریان حضور داشته باشد، این گروه همان همنوازان حصار است.» او درباره‌ی ترکیب نوازندگان کوارتت زهی اضافه کرد: «یک بخش از سازبندی گروه به کوارتت زهی اختصاص دارد. ایده‌ی اولیه‌ی تشکیل این گروه در کنسرت اشتیاق شکل گرفت و از همان زمان با نام گروه کمان، فعالیت‌های خود را ادامه داد و در حال حاضر هم مستقل فعالیت می‌کند؛ ولی در این اجرا تحت نام همنوازان حصار با گروه همکاری می‌کند و در کنار کوارتت زهی، سازهای موسیقی ایرانی مانند تار و سه‌تار، سازهای کوبه‌ای و عود هم حضور دارند. معتقدم این ترکیب سازبندی به‌لحاظ همگن بودن جایش در کنسرت‌های ما خالی بود. درحالی‌که این ترکیب می‌تواند موسیقی ایرانی را از حالت تک‌صدایی به چندصدایی برساند و ما در این برنامه همین اتفاق را دنبال کرده‌ایم. هر نوع موسیقی باید بنا به فضای خاص خود ارائه شود. موسیقی ایرانی دارای فلسفه‌ی خاص خودش است و دارای پشتوانه‌ی فکری است. هر چند که ریتم آن خیلی تند نیست و عده‌ی کم‌تری به این نوع موسیقی گوش می‌سپارند؛ اما به‌تازگی جوانان ایرانی پویاتر شده‌اند و به موسیقی ایران علاقه‌مندی و گرایش بیشتری نشان می‌دهند.»

به‌گفته‌ی علی قمصری، مجموعه‌ای که قرار است در این دو شب اجرا شود، ترکیبی از دو آلبوم «نقش خیال» و «آب، نان، آواز» است. به این ترتیب که بخش اول کنسرت در آواز دشتی شروع می‌شود و در دستگاه نوا ادامه می‌یابد. و بخش دوم در چهارگاه و آواز بیات اصفهان اجرا خواهد شد. در بخش نخست مقدمه‌ی دشتی به‌همراه آوازهای «بی‌دل و بی‌زبان» و «صنما» با کلام مولانا، چهارمضراب، تصنیف «خاکدان عشق» با کلام مولانا، مقدمه‌ی نوا، ساز و آواز «نقش خیال» با کلام سعدی، تصنیف «توبه‌شکن» با کلام مولانا، ضربی نهفت به‌همراه آواز نهفت با کلام سعدی، ادامه‌ی ساز و آواز و تصنیف «شهر به شهر» با کلام هاتف اصفهانی اجرا می‌شود و در بخش دوم مقدمه‌ی چهارگاه به‌همراه آواز «برون از دیده‌ها» با کلام مولانا، تصنیف «در عاشقی» با کلام مولانا، تک‌نوازی تار، تصنیف «آب‌، نان، آواز» با کلام شفیعی کدکنی، ساز و آواز شوشتری با کلام سعدی، تصنیف «به‌جان تو» با کلام مولانا، ساز و آواز «گناه عشق» با کلام سعدی و تصنیف «هوای گریه» ساخته‌ی محمدجواد ضرابیان با کلام سیمین بهبهانی اجرا خواهد شد. همایون شجریان درباره‌ی اجرای تصنیف «هوای گریه» در این کنسرت یادآور شد: «من ملودی این کار را بسیار دوست دارم و با موافقت آقای ضرابیان این قطعه در کنسرت اجرا می‌شود. البته قطعه‌ی اصلی برای ارکستر غربی تنظیم شده بود و آقای قمصری این قطعه را متناسب با این ارکستر تنظیم کرده‌اند و فکر می‌کنم حس متفاوتی با قطعه‌ی اصلی داشته باشد.»

شجریان در خصوص سایر قطعات افزود: «در این کنسرت ما چند قطعه‌ی جدید هم اجرا خواهیم کرد که از آن جمله یک چهارمضراب است که خارج از قطعات دو آلبوم ذکرشده اجرا خواهد شد. البته یک قطعه‌ی دیگر هم اجرا خواهد شد که برای غافلگیری مخاطبان، فعلاً ترجیح می‌دهم نام آن را اعلام نکنم. علی قمصری همواره روحیه‌ی خلق‌کردن دارد و حتی علاقه‌مند است کارهای خودش را با سلیقه‌های متفاوتی تنظیم مجدد کند و فضای تازه‌ای را خلق کند. طبیعتاً اجرای صحنه‌ای این کارها با تغییراتی همراه است که شاید این تغییرات برای شنونده خیلی محسوس نباشد؛ اما برای ما که در مسیر تمرینات و اجرا بوده‌ایم، این تغییرات مشهود است و با سلیقه‌ی امروز ما هماهنگ شده. یکی از ویژگی‌های این کنسرت این است که به‌عنوان مخاطب، بیشتر از آن‌که بخواهید سی‌دی آن را گوش دهید از اجرای زند‌ه‌اش لذت می‌برید؛ چرا که وقتی کار به‌روی صحنه می‌آید، به‌واسطه‌ی نوع سازبندی و ویژگی خاص قطعات، کار پرانرژی خواهد بود. من هم در آواز، خودم را با فرم متفاوتی تطبیق داده‌ام، به طوری‌که ریتم آواز تندتر ارائه خواهد شد و این موضوع در تمام بافت کنسرت رعایت می‌شود.» شجریان در خصوص انتخاب اشعار برای قطعات هم گفت: «هیچ منعی درانتخاب اشعار وجود ندارد و هر نوع شعری که محتوای درستی داشته باشد، قابلیت خوانده شدن دارد و مهم نیست که شعر نو باشد یا کلاسیک؛ وزن و قافیه داشته باشد یا نداشته باشد. علی قمصری هم شعرهایی را بر اساس بینش و نیاز خود انتخاب کرده و تصانیفی را بر اساس آن ساخته است. شعرهای آواز را هم من بر اساس همان تصانیف و یک‌جنس بودن پیام قطعات انتخاب کرده‌ام؛ اما برای این‌که یک گروه از اشعاری متفاوت بهره بگیرد، قطعاً نیازمند مطالعه‌ی بیشتر است که ما از آن استقبال می‌کنیم.»

در ادامه همایون شجریان درباره‌ی برنامه‌ی کنسرت‌هایش توضیحاتی ارائه داد: «سال گذشته قرار بود تور بزرگی را در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان، شیراز، یزد، تبریز، قزوین و چندجای دیگر برگزار کنیم تا به تهران برسیم. اما متأسفانه شرایط لازم برای این اجراها فراهم نشد و تنها توانستیم در شهر قزوین به‌مدت دو شب روی صحنه برویم که البته این کنسرت شگفتی زیادی را از جهت نوع مخاطبان‌مان برای ما به همراه داشت؛ چرا که موج بسیار خوبی از سوی مخاطبان در سالن ایجاد شده بود و شبی به‌یادماندنی‌ برای ما رقم خورد. همواره برای گروه‌های موسیقی، شنوندگان کنسرت و فضای برنامه و حال و هوای گرمی که ایجاد می‌شود، اهمیت دارد. از این‌رو خوشحالیم که در اجرای قزوین چنین شرایط مغتنمی در اختیار ما قرار گرفت و جزو معدود شهرهایی بود که تک‌تک ما از اجرا در آن لذت بردیم.»

همایون شجریان درباره‌ی انتشار آلبوم تصویری کنسرت‌های این گروه اشاره کرد: «قطعاً خیلی دوست داریم که کارمان به‌صورت تصویری منتشر شود؛ اما متأسفانه این گرفتاری همیشگی ماست و من شرمنده‌ام که تاکنون این اتفاق رخ نداده. همواره پروسه‌ی تولید و انتشار این نوع سی‌دی‌ها کاری سخت است، چون مشکل ما این است که اجرا، تهیه و سرمایه‌گذاری را باید خودمان انجام داده و همه چیز را خودمان باید کنترل کنیم. به همین دلیل کارها دچار تأخیر می‌شود. متأسفانه فرصت هماهنگی برای ضبط تصویری این کار وجود ندارد؛ اما در فرصت‌‌های بعدی این کار را انجام خواهیم داد.»

شجریانِ پسر در خصوص همکاری‌اش با پدر در کنسرت‌های آینده گفت: «در حال حاضر با توجه به برنامه‌های گروه "شهناز" در خارج از کشور، بعید می‌دانم تا یک‌سال آینده، فرصت و افتخار همراهی پدر را به‌دست بیاورم. اما امیدوارم مجدداً در کنار هم به‌روی صحنه برویم.» وی در خصوص احتمال استفاده از سازهای ابداعی پدرش در کنسرت‌های آینده بیان داشت: «یک ماه پیش علی قمصری با پدر دیداری داشت تا بتواند قطعه‌ای را برای این سازها بنویسد؛ اما از آنجایی‌که همه‌ی این سازها در حال حاضر در کنسرت‌های پدر با گروه شهناز استفاده می‌شود و تنها نوازندگان‌شان همان‌هایی هستند که پدر را همراهی می‌کنند، فعلاً این امکان وجود ندارد. مگر آن‌که سازهای بیشتری از این دست ساخته شود؛ اما قطعاً این اتفاق در آینده خواهد افتاد.»

به گفته‌ی محمدعلی رفیعی، مدیر برگزاری کنسرت‌های شرکت دل‌آواز، دو شهر یزد و شیراز میزبانان احتمالی کنسرت همایون شجریان در آینده خواهند بود. البته برنامه‌ی این کنسرت‌ها هنوز قطعی نشده است. رفیعی گفت: «سال گذشته قرار بود در چند شهر اجرا داشته باشیم که متأسفانه در برخی از شهرها اصلاً امکان آن فراهم نشد و در شیراز هم به‌دلیل آماده نبودن سالن در آن مقطع زمانی، امکان اجرا پیدا نکردیم. اما امیدواریم پاییز سال ۸۹ شرایط کنسرت‌ ما در شهر شیراز فراهم شود.»

او همچنین درباره‌ی دلایل اطلاع‌رسانی دیرهنگام برای این کنسرت در فاصله‌ی تنها چندروز مانده به برنامه پاسخ داد: «متأسفانه همیشه برای برگزاری کنسرت در ایران با محدودیت‌هایی مواجه هستیم. ما چند سالن مثل سالن همایش‌های برج میلاد، تالار وحدت، اندیشه و اریکه‌ی ایرانیان را در نظر داشتیم و از سال گذشته تلاش کردیم کنسرت را در سالن همایش‌های برج میلاد برگزار کنیم که البته به سال گذشته نرسید و امسال هم بعد از اتمام تعطیلات، برای صدور مجوزها معطل شدیم؛ به طوری‌که فقط یک هفته قبل از کنسرت، این برنامه برای ما قطعی شد. مؤسسه‌ی دل‌آواز هم مادامی‌که مجوز قطعی کنسرتی را دریافت نکرده باشد، هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی نمی‌کند. به همین دلیل هم خبر برگزاری این کنسرت را زودتر اعلام نکردیم.» در ادامه همایون شجریان نیز درباره‌ی این موضوع چنین ادامه داد: «دیر حاضر شدن مجوزها به کار ما لطمه می‌زند. سیستم برگزاری کنسرت در همه‌جای دنیا مشخص است. زمان اجرای یک کنسرت مدت‌ها قبل از آن مشخص است و گروه زمان مناسب را برای برنامه‌ریزی و آمادگی ذهنی در اختیار دارد. کسانی هم که علاقه‌مند به دیدن آن اجرا هستند، می‌توانند برنامه‌ریزی کنند؛ اما متأسفانه در اینجا بلاتکلیفی‌ها از زمان برنامه‌ریزی برای کنسرت تا دریافت مجوز، گروه را خسته می‌کند. ما هم مثل تمام گروه‌ها دوست داریم همه چیز از قبل مشخص باشد؛ اما این‌ها رؤیاهایی است که نمی‌دانم بالاخره محقق می‌شود یا خیر؟!»

رفیعی همچنین درباره‌ی نحوه‌ی بلیت‌فروشی این کنسرت گفت: «از ساعت ۱۰ صبح روز پنجشنبه ۲۶ فروردین، بلیت‌های این کنسرت به مبلغ ۲۰  تا ۴۵ هزار تومان هم از طریق اینترنت در سایت www.shajarianconcert.com و هم به‌صورت گیشه‌ای در فروشگاه ققنوس و رایساز به‌فروش می‌رسد. هر فرد با خرید بلیت، یک برگه‌ی کاغذ A4 را پرینت می‌کند که بارکد آن بر مبنای کد ملی او مشخص شده است. در زمان کنسرت هم تمام این بلیت‌ها چک می‌شود و از آن‌جا که فروش ما مجازی است و نمی‌توانیم شخص را چک کنیم، اگر کارت ملی او وجود داشته باشد در صورت بروز هر گونه مشکلی می‌توانیم همان‌جا بلیت را تغییر دهیم. این سیستمی است که انجمن موسیقی به پیشنهاد ما در جشنواره‌ی موسیقی فجر از آن استفاده کرد.» شجریان هم در خصوص قیمت بلیت‌ها گفت: «سیاست ما بر این است که تا آنجا که امکان دارد قیمت بلیت‌ها را پایین بگذاریم؛ اما قیمت‌ها با برآورد هزینه‌ها تعیین می‌شود. بنابراین نحوه‌ی قیمت‌گذاری به شرایط، هزینه‌های سالن و دیگر موارد برمی‌گردد و در نهایت با در نظر گرفتن قیمت هر صندلی، قیمت بلیت‌ها مشخص می‌شود. شرکت دل‌آواز هیچ‌وقت اسپانسر نمی‌گیرد، چرا که اسپانسرها شرایطی را می‌طلبند که مناسب یک کنسرت موسیقی با شرایط ما نیست. معمولاً اسپانسرها در ایران برای حمایت از برگزاری یک کنسرت توقعات زیادی دارند و می‌خواهند برندشان در صحنه ارائه شود؛ اما در یک برنامه‌ی هنری، هیچ چیز غیر از موسیقی نباید در صحنه ارائه شود. اما اگر اسپانسری قانع به تبلیغات بر روی پوستر، بلیت‌ها و یا در فضای سالن انتظار باشد، به شخصه از آن استقبال می‌کنم. چه‌بسا که بسیاری از کنسرت‌های ما نیازمند اسپانسر است. به‌خصوص برای پروژه‌ی سیمرغ که اعضای آن بیش از چهل نفر هستند نیاز مبرم به حضور اسپانسر داریم؛ اما با شرایطی که هم‌اکنون در این رابطه حاکم است، بسیار سخت می‌شود از حضور یک اسپانسر استفاده کرد.»

رفیعی همچنین درباره‌ی زمان آغاز کنسرت و ورود تماشاگران توضیح داد: «مؤسسه‌ی دل‌آواز همواره در برگزاری کنسرت‌های خود تأکید زیادی بر رعایت نظم و شروع به‌موقع کنسرت داشته است و از آن‌جا که آمار ورود تماشاگران به سالن را از همان زمان چک می‌کنیم، به محض آن‌که ۸۰ درصد تماشاگران وارد سالن شوند، ما کنسرت را آغاز خواهیم کرد و افرادی که دیر بیایند تنها بعد از شروع پیش‌درآمد امکان حضور در سالن را پیدا می‌کنند.» رفیعی همچنین تمدیدشدن این کنسرت را بعید دانست و درباره‌ی برنامه‌های گروه شهناز با همراهی استاد محمدرضا شجریان توضیح داد: «استاد امسال به احتمال زیاد در ایران کنسرتی نخواهند داشت؛ اما برنامه‌های متعددی در استرالیا، آمریکا، کانادا، لبنان، ترکیه و کردستان عراق تا پایان تابستان امسال اجرا خواهند کرد. در انتهای سال هم تور کنسرتی در اروپا برگزار خواهد شد.»

شجریان در خاتمه خاطرنشان کرد: «بعد از این کنسرت، از خردادماه تمریناتم با گروه "سیمرغ" شروع می‌شود و تا تیرماه که برای برگزاری کنسرت پیش‌بینی شده، ادامه خواهد داشت. به همین دلیل کنسرت‌های همنوازان حصار را از اواخر تابستان و پاییز ادامه خواهیم داد.»

گفتنی‌ست کنسرت همایون شجریان و گروه همنوازان حصار به آهنگسازی علی قمصری، در روزهای ۳۰ و ۳۱ فروردین‌ماه جاری، ساعت ۲۰:۰۰ در سالن همایش‌های برج میلاد برگزار می‌شود.