خواهش میکنم اگه سواد اوازی ندارید بحث نکنید چون این تحریرها هیچ ربطی به ردیف آوازی نداره و مخصوص پاپ هست پاپی که تحریرهای مندل آوردی داره یعنی تحریر الکی. این تحریرها در هیچ دستگاهی نمیشه قرار داد عین تحریرهای کاملا اشتباهه احسان. اتلبته فرق پدر و پسر تو اینه تحریر این البوم ایرج واسه پاپ هست و تا حدودی درسته

مقایسه کردی خب چی شد؟وحدان داشته باش و راستشو بگو؟خجالت بکش اگه راست میگی جواب حرفای منو بده.استاد ایرج جز 10 تا هم نیست میگم چش نداری ببینی واسه اینه کسی که بگه استاد ایرج جز 10 تا نیست دیگه معلومه حرف زدنش چطوره و قصدشم چیه.توی اواز روی دست استاد ایرج نیومده شجریان هم امکان نداره بخواد توی اواز و قدرت صدا به ایرج برسه چه اون زمان که جوون بود و چه الان که دیگه قدرت اواز خوندن هم نداره توی کنسرتاش کاملا مشخصه این...

کسانی که استاد رو با چاووشی مقایسه میکنن چیزی زیادی از اهنگ نمیدونن . استاد ایرج بهترینه وبهترین خواهدماند.

زنده باد استاد ایرج
در هر سبکی که بخونه بازم نظیر نداره

در جواب دوستی که چیزی از موسیقی و مخصوصا استاد ایرج یگانه استاد آواز ایران نمیدونن:
(منبع مطلب: ویژه نامه ادب و هنر روزنامه اطلاعات (شماره 129) به تاریخ سه شنبه 17 اسفند 1389)
پس از عصر صفویه و فروپاشی نظام موسیقی ایران از مقامی به ردیف دستگاهی، در سلسله قاجار، آواز ِایرانی مسیر دیگری یافت و آوازخوانان در دو گروه کلاسیک و مذهبی به فراخور سبک کاری خویش می خواندند تا سلسله پهلوی و آغاز دوران تجدد در موسیقی ایران؛ که آواز تا حدی با آنچه تا قبل از آن اجرا می شد از نظر شیوه اجرا و به لحاظ کمّی و کیفی تغییر مسیر پیدا کرد. (البته ورود دستگاه های ضبط صدا و تأسیس رسانه رادیو نیز در این روند بسیار مؤثر بود) آوازخوانانی چون ادیب خوانساری، عبدالعلی وزیری، غلامحسین بنان، حسین قوامی (فاخته ای)، یونس دردشتی و بعدها اکبر گلپایگانی، محمود محمودی خوانساری، عبدالوهاب شهیدی و ... هر یک به سبک و شیوه خود این قافله هنر را همراهی کردند. از دیگر هنرمندان این دوره «ایرج» (حسین خواجه امیری) است.
خالی از لطف نیست که مختصری از شرح حال استاد را به قلم خود او بخوانیم:
«اینجانب حسین خواجه امیری (ایرج) متولد 11 دی ماه 1311 در خالد آباد نطنز به دنیا آمده ام. ردیف موسیقی را از پدر و پدربزرگ که خواننده آن زمان بوده به ارث برده ام و از تعزیه خوانهای آن زمان که موسیقی می دانستند آواز را آموختم و بعد از طی دوران مدرسه ابتدایی به تهران آمده و دو سال هم در مکتب استاد ابوالحسن صبا ردیف موسیقی را تکمیل کردم و به وسیله ایشان به رادیو معرفی شدم. برنامه های آواز که در رادیو اجرا کرده ام:
• برنامه گلها تعداد 213 آوازهای مختلف
• برنامه های آوازی و تصنیف به صورت ارکستر و ترانه
• آواز و تصنیف های فیلم های فارسی در حدود 105 فیلم
• در سال های اخیر حدود 10 آلبوم
به امید روزیکه این موسیقی اصیل ایرانی در نسل های آینده ایران زمین باقی بماند.
حسین خواجه امیری (ایرج) » 1
همانطور که در این مختصر خواندیم ایرج از تعزیه خوانان آن زمان و آن دیار (کاشان) که یکی از مراکز اصلی شبیه خوانی در ایران به شمار می آمده و می آید [ آن هم با تعزیه خوانان مسلط و قهارش] بهره فراوان برده است. پس به حق باید تعزیه را پاسگاه و حامی واقعی موسیقی ایرانی دانست و آواز ایرانی وامدار این میراث معنوی است.
• بررسی و تحلیل صدا و سبک آوازی ایرج
در واشکافی و تحلیل آثار ایرج مهمترین مسأله بررسی صدای کم نظیر اوست. به جرأت می توان گفت ایرج تمام مؤلفه ها و پارامترهای صدا را با کسب بالاترین بارم حائز است. شانزدهم اسفند ماه 1388 نگارنده مهمان تلفنی برنامه رادیویی نیستان (در شبکه رادیویی فرهنگ) بودم که با سالروز درگذشت شادروان استاد حسین قوامی (فاخته ای) مقارن گردید. در آن وقتِ محدود تلفنی نگارنده در حد بضاعت اطلاعاتی خویش تا حدی صدا و پارامترهای آن را تحلیل کرده و بیان آن توضیحات را هم در این نوشتار ضروری می داند.
« یکی از اصلی ترین مسائل آواز "صدا" است [از این جهت "یکی" !، چون مسائل مهم دیگری نیز در آواز دخیل اند از جمله شعرشناسی و آشنایی عمیق با ادبیات پارسی (چه به لحاظ شناخت بحور عروضی و چه آشنایی با صنایع ادبی – لفظی و معنوی –)، تطبیق و تلفیق صحیح و واضح شعر با موسیقی، «خلاقیت»!، سلیقه شناسی مخاطب و آشنایی با مبانی جامعه شناسی و همگامی با جامعه روز و بسیاری دیگر که در این مجمل نمی گنجد] اگر به چند پارامتر مهم صدا به صورت کلی بپردازیم باید به چند مؤلفه زیر حتما" اشاره داشت :
1. «کیفیت صدا»، که اصلی ترین و کلی ترین بخش صدا را در بر می گیرد که خود شامل زیر مجموعه های بسیار مهمی است که هر کدام یک پارامتر کلی به شمار می آیند از جمله «جنس صدا»، «رنگ صدا»، «حالت صدا»، «شخصیت صدا»، «احساس صدا (حس)».
2. «وسعت صدا» (که به طور عادی که خواننده باید بتواند تا پانزده نت را به طور متوالی بخواند)
3. «شدت و ضعف و برد صدا» که خود مبحثی فنی و در خور تأمل و بررسی است.
4. «تسلط بر صدا» که مبحث «تربیت و پرورش صدا» را نیز در بر می گیرد (نگارنده بعضا" در محفلی شاهد هنرآفرینی خوانندهً مشهوری بوده که آن عزیز، آوازی را گاه در چنان مایه بالایی آغاز کرده که در گوشه های اوج و به خصوص در ادای ادوات تحریر درمانده است!) البته ذکر این نکته ضرورت دارد که مسألهً مهمّ پرورش و تربیت صدا که از دیرباز در کلاس های آواز مطرح بوده با «صدا سازی» که برخی آن را دکانی برای خویش ساخته اند و همچون کارگاهی که فقط صداهای یک شکل تولید می کند کاملا" متفاوت است! (همچون کارخانه کنسرو سازی)
5. «شمیم صدا» که تا حد بسیاری محتوای فرهنگی و شخصیتی و ماهیت وجودی آن آوازخوان را در بر می گیرد.....» 2 حال آوازخوانی ممتاز و شاخص است که در هریک از مؤلفه های فوق الذکر بیشترین نمره را آورده و به حق «ایرج» یکی از شاگرد اول های مدرسه آواز ایران است.
بابک بختیاری از شاگردان مطرح استاد پرویز یاحقی در مورد استاد ایرج از استاد یاحقی در برنامه نیستان رادیو نقل قول میکردند که :((تمامی فاکتور های لازم برای یک آوازه خوان را آقای ایرج به طور کامل داشتند .در صورتی که اکثر خواننده ها حتی خواننده های گلها هم در این فاکتورها دارای نقص بودند.به همین خاطر زمانی که من اواز آقای ایرج را با ویولن همراهی میکردم به واقع متحیر میشدم از این قدرت و شیوه اوازی.حتی آقای ایرج بعضی جاها گوشه های محجوری را می خواند که باز من متعجب میشدم و مجبور میشدم که از روی صدای اقای ایرج جواب آواز را بدهم.))
صدای ایرج بیش از شصت سال خاطره را در پرده اذهان به نمایش می گذارد. آواز و صدای ایرج دلچسب و گیراست؛ یک به واسطه تونالیته منحصر به فرد صدا و تحریرهای دل انگیز و جاودانه اش و همچنین سایر پارامترهای صدای وی(که تا حدی در بالا به آن اشاره شد) و دیگری سلیقه او در حین اجرای آواز است که شعر را واضح و به بهترین شکل با موسیقی تطبیق و تلفیق می دهد. از دیگر نقاط قوت آواز ایرج خلاقیّت (این گوهر گمشده در آواز ایرانی) است. اگر ده آواز افشاری از ایرج بشنویم حتی یک نمونه شباهت دار با دیگری نمی توان یافت و این نشان از نبوغ و بدعت او در آواز ایرانی دارد. ایرج به شعر بسیار اهمیت می دهد و در اجراهای بیش از هشتصد ترانه و آواز به جا مانده از او شاید کمتر بتوان به اثری برخورد که حق شعر ادا نشده باشد.
ایرج پیرو سبک آوازی تاج اصفهانی است ولی به طور غیر مستقیم از آن مکتب بهره برده است. با این حال از بسیاری از افرادی که مستقیما" محضر آن استاد را درک کرده اند نه تنها شاخص تر شده بلکه آوازش مطبوع تر و شخصیتی کاملا" مستقل داشته و در بسط و اشاعه آن سبک آوازی هم موفق تر عمل کرده است! پس در اینجا ذکر این نکته ضرورت دارد که «بینش» که در نظر قدما به خصوص شخص شخیص استاد ابوالحسن صبا (که همواره به هنرجویان خود می فرمودند که آموزش یک طرف قضیه است و بینش طرف دیگر قضیه [و شاید اصل قضیه!]) از اهمیت شایانی برخوردار بوده و هزاران ساعت آموزش و تلمّذ بدون لحظه ای درک و معرفت و رجوع به خویشتن خویش و نیل به بینش و شناخت عمیق، حاصلی را در بر نخواهد داشت!
• بررسی و تحلیل آثار و ترانه های ایرج
آماری از آثار استاد در شرح حال ایشان به قلم خویش عنوان شد. ایرج پس از عزیمت به تهران توسط مجید وفادار به ابوالحسن صبا معرفی گشت و نزد آن استاد نامی در جهت تکمیل دانش موسیقایی خود همت گمارد.
از جمله اولین آهنگسازانی که ایرج با آنها همکاری داشته «عبدا... جهان پناه» و «ابراهیم منصوری» است. آواز ارکسترال «حکایت از یاد رفته» از ساخته های عبدا... جهان پناه با سروده ای از نواب صفا (در دستگاه سه گاه) که باارکستر شماره هفت به رهبری عبدا... جهان پناه اجرا شده است.(در این آواز خود جهان پناه آواز ایرج را همراهی میکند و جواب آواز را میدهد) و همچنین ترانه و آوازی در دستگاه همایون همراه با ارکستر ابراهیم منصوری در حدود سال 1328 (یعنی بیش از شش دهه پیش) از جمله اولین کارهای حسین خواجه امیری است. از دگر کارهای جهان پناه با ایرج میتوان به تصنیف "چمن آرا" در همایون با شعری از شهرآشوب _ تصنیف "فتنه" در اصفهان با شعری از پرویز خطیبی _تصنیف "خزان عشق" در مایه شوشتری بر روی شعری از تیمورتاش _تصنیف "سفری با تو" در مایه دشتی با شعری از شاه زیدی _تصنیف "گذری بر چمن" در دستگاه شور با شعری از حسین مسرور_ تصنیف "نقشی زیبا" در مایه بیات ترک بر روی شعری از شهر آشوب _ تصنیف "پیام عاشق" در مایه دشتی با شعری از نظام فاطمی و ... اشاره کرد.شایان ذکر است که ابراهیم منصوری هم آثار بسیاری را برای ایرج ساخته که در کتابی که به تازگی در مورد آثار وی به زیور طبع آراسته شده، تعدادی از آنها نقل شده است.
سپس همکاری های او با رادیو گسترش یافت و پس از ورود به مدرسه نظام و دانشکده افسری با ارکستر ارتش و ارکستر محمد بهارلو (در اواخر دهه بیست) فعالیتش را ادامه داد.
در خصوص آثار ایرج «بهداد احمدخانی» جوان ِمحقّق و صاحب اندیشه، دارای اکثر آثار استاد حسین خواجه امیری است و اطلاعات خوب و ارزنده ای نیز به لحاظ شناسنامه ای از این آثار دارد و به خصوص این که برخلاف برخی از دوستان! از ارائه اطلاعات و آثارش مضایقه ای نداشته و مانند برخی ممسک و بخیل نیست! و بدین سبب نگارنده را در این خصوص یاری داده است که ضمن تقدیر از وی به شرح مختصری از این آثار می پردازیم.
شاید کمتر کسی بداند که «عبدالعلی وزیری» آوازخوان معروف (که تار نیز می نواخت) برای ایرج چهار تا پنج (و حتی بنا به گفته عده ای هفت) تصنیف و ترانه ساخته و گویا به غیر او برای خواننده دیگری آهنگی نساخته است (که البته این ادعا متقن نیست زیرا همانطور که شرحش رفت عبدالعلی وزیری خود خواننده مشهوری بوده و شاید لااقل برای خودش آهنگی ساخته باشد که بعید هم نیست) از جمله این آثار می توان به اثر «بر اشکم خندیدی» با سروده ای از معینی کرمانشاهی (در دستگاه همایون) اشاره کرد.
«سید جواد بدیع زاده» نیز که به غیر از خوانندگی و ضربی خوانی ممتازش، دارای قریحه خوب آهنگسازی هم بود نیز برای ایرج آثاری را آفرید از جمله اثر «یار مهربان» (یا «ابر نوبهار») در دستگاه نوا با سروده ای زیبا از بیژن ترقی و همچنین ساخت اثری ارکسترال بر دیباچه گلستان سعدی (با نثر مسجع «منت خدای را عز و وجل...») در مایه دشتی. اثر «میکده حافظ» (بر روی غزل حافظ)، تصنیف "باز آمدی" بر روی غزلی از مولانا به همراهی گروه کر، همچنین تصنیف "چشم بد دور" با شعری از شاه زیدی و اثر دیگری به نام «دختر کوهستان» نیز از ساخته های بدیع زاده برای ایرج است.
«ابراهیم سرخوش» تار نواز مشهور که ردیف آوازی به جای مانده از آواز خوان نامی، ادیب خوانساری با تار وی همراهی شده است نیز برای ایرج ترانه ها و تصنیف هایی ساخته است از جمله «هوس های بهاری» با سروده ای از تیمور تاش (در بیات اصفهان) و همچنین اثر «یادگار» با سروده ای از ابوالقاسم حالت (در دستگاه شور) نیز از یادگارهای سرخوش است.
«دکتر رضا ناروند» آهنگساز ارزنده و متأسفانه کم آشنا! که کمتر کسی به بررسی آثار وی پرداخته نیز، برای ایرج آثاری زیبا و منحصر به فردی را آفریده و بهداد احمد خانی از جمله اولین کسانی است که آثار و خدمات این آهنگساز ارجمند را گردآوری و نام وی را برای نخستین بار در فضای مجازی اینترنت و در این نوشتار مطبوعاتی عنوان کرده است. از جمله ساخته های رضا ناروند برای ایرج می توان به تصنیف «شمع شب افروز» (غزل حافظ)، اثر «کبک و چشمه» در دستگاه ماهور که ایرج در اواسط ترانه آوازی را در راک عبدا... با ساز قانون اجرا کرده است، اثر «گلریزان» (سروده ای از عبدا... الفت)، «زمزمه چوپان» در مایه دشتی که ایرج در میان اثر آواز سلویی را در اوج دشتی اجرا کرده است، تصنیف "افسون ساز" با شعری از کریم فکور و تصنیف "محو تماشا" بر روی شعری از بیژن ترقی . همچنین ایرج با همکاری ارکستر دانشجویان به رهبری دکتر ناروند (در سال 1334) در یک فیلم سینمایی فارسی هم اثری را اجرا کرده است. «صبح دهکده» (سروده ای از اصغر واحدی) و «صید دلها» (سروده ای از پرویز افشارپور) از دیگر آثار دکتر رضا ناروند برای ایرج است.
صحبت از فیلم های سینمایی قبل از انقلاب و هنرآفرینی های ماندگار جناب ایرج در آن فیلم ها به میان آمد، بد نسیت به این مقوله هم بپردازیم. ایرج در حین تحصیل در دبیرستان نظام (کلاس شش متوسطه) توسط جواد لشگری در فیلمی به نام «روزنه امید» به جای هنرمندان مجید محسنی و نصرت ا... وحدت آواز خواند و این اولین تجربه اجرای او در فیلم های سینمایی بود. در اینجا ذکر این نکته ضرورت دارد برخی ایرج را به دلیل خوانندگی در فیلم های فارسی مذمّت و گاه نقد کرده اند که به عقیده نگارنده، عقاید این گروه تا حد بسیاری ناصواب و متعصبانه است. گاه در همین فیلم ها شاهد هنرآفرین های متفاوت و متمایزی از ایرج هستیم که در نوع خود شاهکار و آثاری تکرار نشدنی و منحصر به فرد است. نگارنده به یاد دارد که در دوران دانشجویی در شهرستان کوچکی در خانه ای مهمان بودم. صبح که از خواب برخاستم در اتاق مجاور که اتاقی دانشجویی بود صدای فیلمی به گوش می رسید که ناگهان آواز ایرج در دستگاه ماهور طنین انداز شد. ایرج در آن فیلم (که نگارنده حتی نامش را هم نمی داند) به قدری زیبا درآمد ماهور را اجرا کرد که بی اغراق می گویم تا به حال چنین برداشتی زیبا و متفاوت از درآمد ماهور با آن ادای صحیح و شناخت صحیح و عالی شعر و تطبیق و تلفیق استادانه آن با بحر ملودی درآمد را، نه شنیده و نه خواهم شنید!(ترانه ای از ساخته های سورن در دستگاه ماهور با شعری از محمدعلی شیرازی). چه خوب است که دیگر پس از سه دهه از این عقاید متعصبانه و یکسونگرانه دست برداریم و اندکی در مسیر عدل و انصاف گام برداشته و قلم فرسایی و اظهار فضل کنیم! که اگر این طور عمل می کردیم موسیقی ایرانی به این فترت نمی افتاد. بگذریم،
صحبت از «جواد لشگری» آهنگساز مشهور و نوازنده ویولن به میان آمد. آثار «کاروان دل» (با سروده ای از مینوصابری) و «بیگانه از عشق» در مایه دشتی و همچنین «غزل ستارگان» از جمله آثار خلق شده جواد لشگری برای ایرج است (خود استاد لشگری اثر "کاروان دل" را بسیار میپسندند و از آن بعنوان شاهکاری در دشتی نام بردند) .
در خصوص آهنگسازان فیلم های سینمایی، باید از هنرمند ارزنده جناب «پورهاشمی» هم نام برد که آثار ماندگار «گنج قارون»، «چشم ساقی» و «علی بی غم» را برای صدای ایرج آفرید(البته جناب پور هاشمی در امر ترانه سرایی هم قلمی قوی دارند).
«علی تجویدی» آهنگساز نامی و شهیر نیز برای ایرج آثاری را ساخته است که از جمله معروفترین آنها یک اثر به اصطلاح «کوچه باغی» است با سروده ای از مهدی سهیلی که گویا بر پایه تصنیفی از بانو دلکش ساخته شده است! (ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که جناب ایرج با برخی از بانوان معروف ِخواننده، اثاری را به صورت دو صدایی اجرا کرده است) همچنین برنامه موسیقی ایرانی که ایرج آهنگی از ساخته های تجویدی بنام "چه شود" در دستگاه سه گاه را اجرا میکند و آواز این برنامه را هم خود ایرج با ویلون مرحوم تجویدی اجرا میکند.
ایرج به برنامه گلها نیز راه یافت و اولین اثرش را در آن برنامه با ویولن علی تجویدی در دستگاه سه گاه اجرا کرد و پس از آن همکاری اش را با این برنامه وزین ادامه داد.
«محمد میرنقیبی» آهنگساز و نوازنده ویولن سه کار در برنامه گلها (یک شاخه گل) با ایرج داشته است که معروفترین آنها ترانه ای در بیات ترک (با شعر «شد از تو رسوا دل من ...»)است که تکنواز آواز برنامه جلیل شهناز بوده که آواز ایرج را همراهی کرده است. البته محمودی خوانساری هم در آن برنامه اجرای آوازی را برعهده داشته و در آخر هم باز همین ترانه با صدای ایرج طنین اندازی می کند. (دو اثر دیگر میرنقیبی در برنامه گلها در دستگاه های سه گاه و چهارگاه است) میرنقیبی به غیر از آثار گلها که شرحش رفت آهنگهای دیگری نیز برای ایرج ساخته که از جمله آن می توان به «عروس شب» (سروده ای از دکتر نیر سینا) و «نقش گناه» (سروده ای از ابوالقاسم حالت) و "شب دیدار" با شعری از سرکار خانم " سیمین بهبهانی" شاعر ملی کشورمان اشاره کرد. که همگی این آثار ارکسترال میباشند.
ایرج با «همایون خرم» هم همکاری داشته است. آوازی ارکسترالی به نام «می گریزم» با سروده ای از شیرازی (در دشتستانی) و اثر ارکسترالی دیگر به نام «خدایا» باز هم با سروده ای از شیرازی (در همایون) و همچنین اثر «غم دوست» در فیلم کوچه مردها و اثر دیگری به نام «یوسف گمگشته» (بر روی غزلی از حافظ) و تصنیف_آواز "زاهد خلوت نشین" با غزلی از حافظ، از دیگر آثار همایون خرم برای ایرج است.
بهداد احمدخانی کارهای متفاوت و متمایزی از ایرج را مطرح می کند که شاید کمتر شنیده و در مورد آنها بحث شده باشد. به گفته احمدخانی، بزرگ نی نواز ایران مرحوم «حسن کسایی» نیز برای ایرج آثاری را ساخته که گویا نقل قول خود جناب کسایی در اینسرت آلبوم گلفروش (با صدای علی جهاندار) است که استاد اظهار داشته اند که تصنیف هایی را برای ایرج ساخته که شعر برخی از آن آثار را آهنگساز و ترانه سرای ارزنده «جهانبخش پازوکی» و.... سروده اند. همچنین در اینسرت آلبوم «گل من» که بازسازی جدیدی از آثار قدیمی ایرج است نام آهنگسازان را «جلیل شهناز» و «فریدون حافظی» نوشته اند که مؤید آن است که شهنواز موسیقی ایران «جلیل شهناز» و همچنین هنرمند گرامی و پیشکسوت «فریدون حافظی» نیز آثاری را برای ایرج ساخته اند.
در برنامه موسیقی ایرانی که قبل از تشکیل برنامه گلها از رسانه رادیو به گوش می رسید و برنامه ای شامل تصنیف و آواز بوده (که البته گاها بدون اعلام برنامه و بدون دکلمه) صورت می گرفته است، ایرج در آن برنامه ها همراه با آهنگسازی «نصرا... زرین پنجه» اثر «مژده بخت» را در دستگاه شور اجرا کرده است که آواز آن را هم ایرج با نی و تار در شور اجرا کرده است و همچنین اثر دیگری در برنامه موسیقی ایرانی که تصنیف آن باز با آهنگسازی زرین پنجه در بیات ترک (با مطللع : چون به چمن میگذری) میباشد و آواز این برنامه را هم ایرج با همراهی کمانچه علی اصغر بهاری و تار زرین پنجه اجرا کرده است . همچنین «اکبر محسنی» با اثری به نام «عطر یاس» (سروده ای از کریم فکور) در برنامه موسیقی ایرانی در دشتی برای ایرج تصنیفی دیگر ساخته است که آواز این برنامه را هم ایرج با ویلون و تار اجرا کرده است.
«گلشن راد» با اثری به نام «بزم شبها»(سروده ای از رضا جنتی عطایی)، «سلیم فرزان» با اثری به نام «نازک دل» (سروده ای از پژمان بختیاری)، «فرهنگ شریف» با آثاری به نام «چوپان» و «قصر زرین» ، «عطاا... خرم» با آثاری به نام «دل غمگین» (در فرم و ریتمی عربی)، «گل و لاله» (بهادر یگانه) و «عشق آموختنی نیست» نیز با ایرج همکاری داشته اند.
«حسین صمدی» اثر معروف «پرنده» را در دستگاه شور برای ایرج ساخته است. همچنین آثاری چون «مرغ دل» (با شعری با این مضمون مرغ دلم هوای پرواز کرد...)، «ستاره های شب من» سروده ای از بهمنی (در دستگاه شور) و اثر زیبای «با تو میشه ستاره ها رو شماره کرد» با سروده ای از حسین منزوی (در دستگاه نوا) از آثار این آهنگساز با ناز صدای ایرج است. خاطر نشان می سازد بنا به گفته دوست عزیزم جناب بهداد احمدخانی، حسین صمدی کار تنظیم بسیاری از آثار «پرویز یاحقی» را نیز بر عهده داشته و دانش آموخته دانشکده موسیقی بوده است.
سخن از «پرویز یاحقی» شهیر نوازنده ویولن ایران به میان آمد. ایرج نه تنها با ایشان آوازهای به یادماندنی و مانایی را اجرا کرده بلکه ترانه ها و نصنیف هایی را نیز از ساخته های یاحقی در کارنامه هنری خویش محفوظ دارد. پرویز یاحقی بیشتر برای بانوان خواننده آهنگسازی می کرد ولی طنین صدای چهار خواننده مرد به گونه ای بر او اثر گذاشت که برای آنها هم آثاری را آفرید: «استاد غلامحسین بنان»، «داریوش رفیعی»، «استاد ایرج» و «استاد اکبر گلپایگانی».
اثر «دست تقدیر» با سروده ای از بامداد جویباری و همچنین اثر «آهوی گریزان» با آهنگسازی «ناصر تبریزی» نیز از جمله آثار ایرج است که یکبار با ارکستر رادیو اجرا گشته و اجرای دیگر «طلیعه جدایی» با ارکستر عطاا... خرم (با ریتم و فرمی عربی) صورت گرفته است که سروده این اجرا نیز بر عهده بامداد جویباری بوده است.
ایرج به غیر از ارکسترها و برنامه های یاد شده در اکثر برنامه موسیقایی رادیو (و حتی جاز موزیک آن زمان ) همکاری داشت و تقریبا" هر چه که خواند با استقبال مردم مواجه شد. همکاری ایرج با تلویزیون نیز مطلبی در خور تأمل است. موسیقیدان ارجمند «فریدون ناصری» با تشکیل ارکستر گروه سماعی برنامه های بسیاری را در جهت بسط و اشاعه موسیقی ایرانی ترتیب داد که معروفترین آنها برنامه است در دستگاه ماهور که بازسازی یک اثر قدیمی است که کار تنظیم آن را فریدون ناصری بر عهده داشته و در آن ارکستر امیر ناصر افتتاح، حسن ناهید، مهیار فیروز بخت، شهریار فر یوسفی و بانویی سنتور نواز هنرنمایی کرده اند. تکنواز آن برنامه «تک تار نواز ایران» جلیل شهناز بوده که آواز دل انگیز ایرج را در دلکش ماهور همراهی کرده است.
ترانه «شمع و گل و پروانه » با آهنگسازی اسماعیل منفردزاده و سروده ای از کریم فکور (در دستگاه چهارگاه)، «تو شمع محفل آرایی» باز هم در دستگاه چهار گاه و اثری دیگر به نام «قایقران» از جمله آثار ساخته شده منفردزاده برای ایرج است. همچنین آثار «سپیده دم» با سروده ای از منفرد، «خطا و مکان» با سروده ای از پرویز افشارپور، «دختر دریا» با سروده ای از عبدا... الفت، «نفرین» با سروده ای از بامداد جویباری از دیگر آثار منفردزاده برای ایرج است. جای شگفتی اینجاست که اصولا" منفرزاده را با آثار متفاوتش با سبک موسیقی خود او آن هم با صدای هنرمندانی چون فرهاد، فریدون فروغی و داریوش اقبالی می شناسیم. برداشت عمیق وی از موسیقی ایرانی و آن هم دستگاه سختی چون چهارگاه که ظرایف و دقایق خود را در بر دارد آن هم با اجرای پهلوانی چون ایرج تأمل برانگیز است. به خصوص ترانه «شمع و گل و پروانه» که در میان ترانه، ایرج آواز زیبایش را با شعر «شمع و گل و پروانه و بلبل همه جمع اند/ ای دوست بیا رحم به تنهایی ما کن» با آن تحریرهای دل انگیز و با قدرتش تزیین بخش آن آهنگ ساخته است. البته جناب منفردزاده در زمینه موسیقی فیلم به خصوص موسیقی ِفیلم ِ ماندگار «قیصر» نیز متفاوت عمل کرده و تلفیق سنت و مدرنیته را بارها در آثارش اِعمال و در این خصوص استادانه بخت آزمایی کرده است. گام چهارگاه مانند گام دستگاه های شور و همایون فروشو (پایین رونده) و مانند گام دستگاه ماهور و بیات اصفهان برشو (بالارونده) است چرا که هر دو حالت در گام آن محسوس است. در گام چهارگاه همیشه دو علامت نیم پرده برشو و دو علامت ربعی فروشو با هم وارد شده اند. گام چهار گاه با گام بزرگ هم ارتباط دارد چرا که مانند گام بزرگ بالارونده است و از طرف دیگر چهارگاه با گام کوچک نیز ارتباط دارد. شناخت عمیق منفردزاده از این دستگاه سخت و فنّی جای ستایش و تقدیر برای او به همراه دارد و برای منفرد زاده و تمامی اصحاب هنر موسیقی این سرزمین آرزوی سلامتی و توفیق داریم.
هنرمند اخلاق مدار و خوش ذوق «انوشیروان روحانی» نیز با ایرج همکاری های بسیاری داشته است. آثاری چون «عاشقم بی طاقتم» (سروده پور هاشمی)، «لبخند دنیا» (سروده بهادر یگانه در افشاری) ، «سوز دل» (سروده بهادر یگانه در همایون) ،"تا کی" ، "تنها شدم" (در دشتی)، "دور از تو دارم" (با شعری از پور هاشمی در افشاری)، "بلایت به جانم" ، "عشق و مستی" ، "دیگر طی شد انتظارم " و ترانه ای در شوشتری که با صدای "ایرج و گوگوش " بصورت مشترک اجرا شده است .
از جمله دیگر آثار انوشیروان روحانی با ایرج آواز هایی در "دیلمان"_ "شوشتری" و "گرایلی" میباشد که هر سه این برنامه ها بر روی صفحه گرام ضبط شده اند.
همچنین اثر مشترک دیگری از ایرج و انوشیروان روحانی که با آواز و تصنیف زیبایی در چهار گاه اجرا شده است.
البته ایرج تصانیف بسیاری با آهنگسازانی همچون: پرویز مقصدی_منوچهرلشگری_بزرگ لشگری _امیر پازوکی_ علی اکبرپور_ حسن لشگری_ سلیم فرزان_ اسدالله ملک_ غیاثیان_ اتابکی_ گودرزی_ بابک افشار_ هنر جو_ مهر افشان و... اجرا کرده است که بررسی تمامی این آثار در این نوشتار نمی گنجد.
• راز مانای ایرج
البته مطالبی که ذکر شد مختصری از ترانه ها و تصنیف های اجرا شده توسط ایرج بود ولی قدر مسلم ، راز ماندگاری ایرج به دلیل اجرای قدرتمند «آواز» اوست که با آن صدای رسا و قدرت تحریرهای دل انگیز و با قدرتش با همکاری بهترین نوازندگان آن عصر، که دیگر نظیرشان نخواهد آمد و به امید خدا به زودی و در مناسبتی در مطلبی به نام (شش دهه خاطره 2) که در مورد آوازهای کمتر شنیده شده ایرج در رادیو و برنامه های مختلف (غیر گلها) میباشد باز هم به این بزرگ مرد آواز میپردازیم . ایرج پس از ابراهیم غزل‌خوان، عبدالعلی همایون، جواد بدیع‌زاده و... یک نوع سبک خواندن موسیقی قدیم تهرانی (غزل) را با شیوه و اجرای دل‌انگیزش به اوج خود رسانید به گونه‌ای که این سبک به عنوان تیکه‌ ای وارد ردیف‌های دستگاهی شد. این شیوه را کوچه‌باغی و یا بیات تهران می‌‌نامند. او آثاری را به یادگار گذاشت که مانند آن ها دیگر هرگز شنیده نخواهد شد به خصوص «مرکب خوانی» ها و «مرصع خوانی»های او که هیچ گاه از ذهن مردم هنردوست این دیار و تاریخ موسیقی ایران زمین پاک نخواهد شد.

• پاسداشت شش دهه خاطره !
صدای ایرج صدای خاطره هاست. صدایی که از بطن مردم برخاست و مورد تأیید استادانی چون روح ا... خالقی و غلامحسین بنان قرار گرفت و مردم نیز گرامی اش داشته و می دارند. مسئولان و متولیان امور فرهنگی و هنری کشور آگاه باشید که « ایرج، هنوز نفس می کشد؛ از وجود ذیقیمتش تا می توانید بهره ببرید و کم لطفی ها و کم انصافی های گذشته را تا حدی جبران کنید!»

زنده باد استاد.واقعا ترانه ها و آهنگهای دلنشینیه.هیچ حرفی باقی نمی مونه. پاینده باشی استاد....

حــرف زیـــادی واســه گـــفتــن نــداشت.
مــن کــه خــوشــم نیــومــد.
فـــقــــطـــــ ســـلــــــطــان محـــــــســـــــن چــــــــــــــاوشــــــی...

مثلا خیلی پرچم سفید چاوشی حرقی واسه گفتن داشت!!!!!!!!!!!!!
ضعیف ترین آلبوم سال=پرچم سفید
ضعیف ترین آثار چاوشی=ژاکت و پرچم سفید که راک هستند.

اخه نمیدونم چرا بدون علم موسیقی نظر می دین از نظر موسیقیایی اصلا سبک محسن چاووشی با استاد ایرج یکسان نیست پس کلاً مقایسه اشتباه است

هر خواننده ای مخاطبین خاص خودش رو داره...پس سعی کنیم به نظرات همدیگه احترام بگذاریم

چه میکنن این پدر و پسر...........
80 سال و این همه زیباااااااا؟؟؟؟
واقعا به استاد ایرج واحسان عزیز که خیلی از این آلبوم میترسید! تبریک میگم و به امید کنسرت مشترک این دو استاد موسیقی ایران