موسیقی ما - ستار اورکی، آهنگساز نام آشنای عرصه موسیقی فیلم و سریال است. او در سال‌های اخیر با ساخت موسیقی فیلم‌هایی همچون جدایی نادر از سیمین، ریسمان باز، ندار‌ها، پنج ستاره، کوچه ملی، اکباتان، استرداد، هر چی خدا بخواد، شبکه، کارناوال مرگ و... از جمله آهنگسازهای پرکار و موفق این عرصه بوده است.

ستار اورکی که سابقه کاندید شدن و دریافت جایزه از جشنواره‌های فیلم فجر، خانه سینما، شهر، منتقدین و یاس را در کارنامه هنری‌اش دارد با ساخت موسیقی سریال‌هایی همچون جلال الدین مولانا، سال‌های مشروطه، عمارت فرنگی، دختری به نام آهو و... در عرصه موسیقی سریال‌های نیز حضور قابل اعتنایی داشته است و چندی پیش آهنگسازی موسیقی سریالی عربی به نام باب المراد که محصول چندین کشور عرب بوده را بر عهده داشته است.

این گفتگو به بهانه اکران فیلم سینمایی دوران عاشقی انجام شد. فیلمی که ستار اورکی به خاطر ساخت موسیقی‌اش کاندید دریافت سیمرغ بهترین موسیقی فیلم در سی و سومین جشنواره فیلم فجر شد.
 

• چه شد که ساخت موسیقی دوران عاشقی را بر عهده گرفتید؟

قبل از این فیلم هیچ آشنایی با آقای رئیسیان، کارگردان دوران عاشقی نداشتم و ایشان در فیلم‌های قبلی خود با آهنگسازان دیگری کار کرده بودند تا به این فیلم رسیدند و به گفته خودشان موسیقی فیلم «جدایی نادر از سیمین» را شنیده بودند و خوششان آمده بود. یک گفت‌و‌گوی کوتاه داشتیم وفیلم نامه را برای من فرستادند و آن را خواندم و از آن دست نوشته خوشم آمد و کار شروع شد.
 

• با توجه به قصه فیلم که یک ملودرام خانوادگی است چه فضایی را برای ساخت موسیقی فیلم در نظر گرفتید؟

سعی کردم در لحظات فیلم خیلی فضای دراماتیک ایجاد نکنم و سعی کردم موسیقی مثل یک آمبیانس باشد که در فضای فیلم قرار بگیرد. از موسیقی زیاد پرهیز کردم و کلا موسیقی‌اش ده قطعه بیشتر نیست. هر جا لازم و اساسی بود از موسیقی استفاده کردیم. سعی کردم فضای درام را دنبال نکنم و فقط در جاهایی که نیاز است موسیقی داشته باشیم
 

• یعنی از ابتدا تصمیم داشتید فیلم موسیقی کم و خلوتی داشته باشد؟ در حالی که موسیقی شما همیشه ارکسترال بوده و معمولا در فیلم‌ها و سریال‌هایی که حضور دارید موسیقی نقش پررنگی در تصویر دارد. خلوت بودن موسیقی و استفاده اندک از آنچه دلیلی داشت؟

نوع فیلمنامه و دکوپاژ فیلم ایجاب می‌کرد از موسیقی زیادی پرهیز شود. من با توجه به خواسته فیلم موسیقی‌ام را دنبال می‌کنم و این فیلم از آن دست فیلم‌ها بود که باید در آن موسیقی کم وجود داشته باشد و در سازبندی، از ارکستراسیون خلوتی استفاده کردم.كلارينت اينكار رو دوست خوب و هميشه همراهم آقاي مصباح قمصري اجراء كردند كه اين فرم در ژانر موسيقي امروزي ما خيلي نو و جديد هستش و از پيچيدگي و ظرافت هاي خاصي برخوردار هستش و اين خاص بودن برميگردد به كاركتر تاثير گذار مصباح كه نه تنها در موسيقي فيلمهاي من نقش خوبي رو ايفا ميكنند و يك تكنسين تمام عيار و يك آهنگسازبسيار زبر دستي هستند بلكه در هر گروهي كه تا اين لحظه حضور داشته اند نقش پر رنگي رو ايفا كرده اند .
 

• برگردیم به چند ماه قبل یعنی بهمن ماه که موسیقی «دوران عاشقی» کاندید شد و در جشنواره شهر امسال نیز به عنوان تنها برگزیده موسیقی را کسب کرد. چه احساسی از این کاندید شدن‌ها و دریافت جوایز دارید؟

من از آن آهنگسازانی هستم که واقعا هیچ وقت یک اتفاق مالی با ساخت موسیقی فیلم برایم به وجود نیامده است. همیشه سعی کرده‌ام موسیقی‌ام خوب باشد تا پولی برای من باقی بگذارد. تمام سعی من این بوده با پولی که در اختیار دارم یک موسیقی خوب بسازم. اگر اجری فرا‌تر از اجر مالی نصیب آدم بشود مثل دریافت جایزه، اتفاق خوبی است که گاهی می‌شود گاهی نمی‌شود. یک فیلم وقتی جایزه می‌گیرد به پرستیژ فیلم و مولف آن اضافه می‌کند. موسیقی این فیلم مورد توجه همه منتقدین قرار گرفته بود و می‌گفتند قطعا تنها موسیقی امسال که در جشنواره فیلم فجر جایزه می‌گیرد همین است اما به هر حال نشد.

من کم کار نکرده‌ام و این لطف خدا است که من در جشنواره محتلف ده بار کاندید بهترین موسیقی بوده‌ام و از این ده بار تنها دو بار موفق به کسب جایزه شده‌ام. در جشن خانه سینما برای فیلم «استرداد» و جشنواره فیلم یاس برای فیلم «سه ماهی». دریافت یا عدم دریافت جایزه گاهی برمی گردد به سلیقه داوران و گاهی به پشت پرده‌ای که برای همه مشهود است و همه سینمایی‌ها از آن باخبرند. بعضی فیلم‌ها به حق خود می‌رسند و بعضی نمی‌رسند. همیشه تعداد فیلم‌هایی که به حق خود رسیده‌اند کم بوده‌‌ همان طور که گفتم به رسم سنتی سینما و سلیقه داوران عادت کرده‌ایم.
 

• در حدودا پازنده سال گذشته برای ستار اورکی دو اتفاق ویژه افتاده. یکی اینکه آهنگساز پرکاری بوده‌اید و در بسیاری از فیلم‌های برجسته سینما از نظر هنری و تجاری، حضور موفقی داشته‌اید. این خیلی مهم است که شما هم «جدایی نادر از سیمین» را کار کرده‌اید هم «دوران عاشقی» و هم مثلا «پاتو زمین نذار». چنین تنوع موسیقایی‌ای در کمتر آهنگسازی دیده شده. امروز که برمی گردید و به این فعالیت پانزده ساله نگاه می‌کنید، فکر می‌کنید دلیل اتفاقی که اشاره کردم چه بوده؟

خیلی چیز‌ها دست به دست هم می‌دهند تا یک آهنگساز، بازیگر یا کارگردان پرکار شود که یکی از آن‌ها به اعتقاد من شانس است. یک دلیل این است که آهنگساز چگونه آهنگ را به سرانجام برساند و کار را بشناسد و تعریف موسیقایی‌اش در فیلم درست باشد و کاراک‌تر موسیقی و کاراک‌تر تصویری‌اش به هم نزدیک باشند. تجربه به نظر من مهم‌ترین دلیل است و من در این سال‌ها همیشه سعی کرده‌ام با تجربهتر شوم و خیلی سینه خیز جلو آمدم. دوست داشتم لحظه به لحظه جریان موسیقی را دنبال کنم و به تجربه‌هایم اضافه کنم و هر فیلم یک تجربه جدید را برایم رقم می‌زند. به پشت سر نگاه نمی‌کنم و دوست دارم فیلم‌های گذشته در خلوت و آرامش خودم باشد و به جلو نگاه کنم.
 

• وضعیت موسیقی فیلم را در سینمای امروز چطور می‌بینید؟

جواب من کمی کلیشه‌ای شده است. بی‌تردید موسیقی فیلم سینمای ایران به دست زیر ده نفر شکل می‌گیرد. من و هفت و هشت همکار دیگر. در دیگر نام‌ها هستند کسانی که یکی دو فیلم خوب دارند اما مستمر کار نمی‌کنند. این هفت هشت نفر کسانی هستند که موسیقی فیلم را با زجر و تلاش لمس و دنیال می‌کنند و از خودشان می‌زنند و به موسیقی فیلمشان می‌پردازند. با همین تعداد کم موسیقی فیلم ایران در بین بهترین‌های آسیا قرار دارد. من موسیقی دیگر کشور‌ها را هم دنبال می‌کنم و می‌بینم بچه‌های ما با این ابزار به قول خودمان درب و داغون و شکسته، با این هزینه‌های ناچیز و استودیوهای محدود، همگی سینما و کشورشان را دوست دارند و با تعصب کار می‌کنند.
 

• به بودجه کمی که به موسیقی فیلم‌ها اختصاص پیدا می‌کند اشاره کردید. با صرف نظر از فیلم‌های انگشت شماری که بودجه خوبی را در اختیار آهنگساز قرار می‌دهند، معمولا فیلم‌ها برای ساخت موسیقیشان بودجه آنجنانی‌ای را در نظر نمی‌گیرند. برخی معتقدند به دلیل رایگان کار کردن برخی آهنگسازهای تازه آمده و در مواقعی پرداخت هزینه از سوی مثلا یک خواننده برای خواندن ترانه یک فیلم یا سریال، تهیه کننده‌ها خود را ملزم به پرداخت هزینه مناسب برای ساخت موسیقی نمی‌دانند. شما چه نظری درباره این مساله دارید؟

باید بینیم این موسیقی رایگان یا به رایگان کار کردن چقدر مستمر است. همیشه می‌گویند یک فیلمساز خوب باید پنج فیلم خوب پشت سر هم بسازد تا بتوان روی آن حساب باز کرد. به نظر من یک آهنگساز باید ده کار موفق پشت سر هم داشته باشد تا بگوییم می‌شود با او کار کرد. باید ببینیم افرادی که می‌آیند و ناخنکی می‌زنند چقدر می‌توانند پشت سر هم خوب کار کنند. از همه مهم‌تر اینکه یک آهنگساز باید بتواند در ژانرهای مختلف حرفه‌ای ظاهر شود و بتواند از پس تصویر بر بیاید. دوستانی که به آن شکل وارد می‌شوند نمی‌توانند این کار را بکنند و تهیه کننده‌ها و کارگردان‌ها دوباره برمی گردند به سمت همین هفت هشت نفر. مگر ما در نسل قبل از خودمان چند آهنگساز فیلم به یادماندنی داریم! اسفندیار منفردزاده، واروژان، بابک بیات، فریدون شهبازیان، ناصر چشم آذر، کامبیز روشن روان، مجید انتظامی، محمدرضا علی قلی، فریبر لاچینی، مگر چند نفر می‌شوند. نسل امروز را هم بشماریم به همین تعداد می‌رسیم. نتیجه می‌گیریم موسیقی فیلم کار دشواری است و آهنگساز باید در ساخت موسیقی ژانرهای مختلف، پرچمدار بیرون بیاید. با نگاه به آهنگسازان هالیوودی شاید هزار اسم را ببینیم اما چند اسم می‌ماند! حدود ده اسم. جریان موسیقی ترانه یک جریان دیگر است و مسائل خاص خودش را دارد اما بعضی‌ها فکر می‌کنند آقای ایکس که یک کنسرت سنتی یا پاپ موفق داشته را بیاورند و موسیقی فیلم بسازد که این اشتباه است. موسیقی فیلم یک تکنسین حرفه‌ای می‌خواهد.
 

• یعنی معتقدید یک نفر که آهنگساز خوبی در موسیقی پاپ است نمی‌تواند آهنگساز فیلم باشد.

به هیچ عنوان
 

•  چون بار‌ها دیده شده یک قطعه برای یک فیلم می‌سازند و تمِ ملودی آن را در کل فیلم بسط می‌دهند در می‌شود موسیقی متن...

این موسیقی فیلم نیست. کسی که موسیقی فیلم کار می‌کند باید بتواند در ژانر‌های مختلف کار کند. اگر یک نفر یک قطعه بسازد و کارگردان از آن خوشش بیاید و بگوید آیا می‌شود آن را روی فیلم بگذارید و با کمی دستکاری آن را جای موسیقی فیلم قرار بدهند، همیشگی نیست. این شخص به عنوان آهنگساز فیلم حساب نمی‌شود. موسیقی فیلم یک جریان مجزا دارد.
 

• مدتی پیش موسیقی یک سریال پرهزینه عربی به نام «باب المراد» را ساختید. برای تیتراژ آن سریال هم قطعه‌ای عربی ساختید که توسط محمد اصفهانی اجرا شد. چه شد که موسیقی این سریال به شما پیشنهاد شد؟

متاسفانه تبلیغات سینمای ایران در خارج از کشور ضعیف است و کانشکن‌هایی که باید باشد ضعیف‌اند. دیده می‌شود از سینمای هند به هالیوود آهنگساز دعوت می‌شود، حتی از مصر و ترکیه. کانکشن‌های فردی هم جوابگو نیستند. کارگردان این فیلم آقای فهد می‌ری است که در آمریکا تحصیل کرده‌اند و کارگردان با دانشی هستند. «باب المراد» سریالی سی قسمتی بود که موسیقی بسیار دشواری داشت. در هر قسمت پنجاه و پنج دقیقه‌ای حدود چهل دقیقه موسیقی داشت و یکی از اشعار آقای دویسان که شاعری در کشور کویت و نماینده پارلمان این کشور هم هستند را کار کردیم. این سریال در خصوص شخصیت امام رضا (ع) و امام جواد (ع) است و آقای اصفهانی نیز خوانندگی قطعه‌ای که به زبان عربی برای تیتراژ سریال ساختم را بر عهده داشت
 

• اعراب خواننده‌های برجسته‌ای دارند اما جالب است که شما به عنوان یک آهنگساز ایرانی، خواننده‌ای ایرانی را برای اجرای موسیقی تیتراژ سریال انتخاب کردید.

خواننده را من انتخاب نکردم. تهیه کننده و کارگردان انتخاب کردند. گویا یک قطعه عربی با صدای محمد اصفهانی شنیده بودند و کارگردان می‌دانست آهنگسازان فیلم در کشورهای عربی به خوبی آهنگسازان ایرانی نیستند و این شد که با من صحبت کردند و آقای اصفهانی را پیشنهاد دادند که من هم از این پیشنهاد خوشحال شدم. محمد اصفهانی خواننده بسیار خوب و توانایی است و به زبان عربی هم تسلط بالایی دارد و نتیجه همکاری ما در سریال باب المراد بسیار خوب بود. بعد از آن سریال «جلال الدین مولانا» را کار کردم. برای تیتراژ این سریال نیز قطعه‌ای با صدای آقای محمد معتمدی و اشعار مولانا ساختم. مشاور اصلی ما در سریال جلال الدین مولانا، بابک صحرایی بود که در امور انتخاب و اجرای اشعار مولانا از راهنمایی و نظر ایشان بهره بردیم.
 

• ساخت موسیقی سریال جلال الدین مولانا چقدر طول کشید؟

یک سال درگیر آن بودیم چون یک موسیقی ارکسترال بود و حجم زیادی داشت. این را هم بگویم در کنار آن موسیقی فیلم‌های دیگری را هم می‌ساختم.
 

• چند دقیقه موسیقی ساختید؟

سریال یازده قسمت بود که حدود دویست و پنجاه دقیقه موسیقی برایش ساختم و برای استافده در سریال آن را به حدود پانصد دقیقه تبدیل کردیم. مثلا در بخش‌هایی یک قطعه را با سازبندی کمتر استفاده کردم، یک جایی فقط سولو نوازی یک ساز در یک قطعه را استفاده کردیم و در جاهایی اصل قطعات با ارکس‌تر کامل را استفاده کردیم. به این ترتیب از دل دویست و پنجاه دقیقه موسیقی، حدود پانصد دقیقه موسیقی در آوردیم
 

• شما پیش‌تر هم سریال تاریخی مثل سال‌های مشروطه و عمارت فرنگی را کار کردید که الته مروبط به تاریخ معاصر بوده‌اند.. ساخت موسیقی برای فیلمی که ریشه در فرهنگ ما دارد و درباره یکی از مهم‌ترین و مطرح‌ترین شاعران این سرزمین است چه تجربه‌ای برای شما داشت؟

من تعاریفی از مولانا شنیده بودم و هر از گاهی مطالعه‌ای هم انجام می‌دادم اما خیلی وارد قضیه مولانا نشده بودم. وقتی کار به من پیشنهاد شد خیلی تحقیق کردم که در آن زمان چه نوع موسیقی تولید می‌شده و مولانا با شنیدن آن‌ها چه حسی پیدا می‌کرده است. بسیار اتفاق ویژه‌ای بود و فضای روحانی که در مولانا بود در من رسوخ کرد و در تیتراژ به خوبی لمس می‌شود.
 

• به عنوان سوال آخر در حال حاضر مشغول ساخت موسیقی چه فیلم یا سریالی هستید؟

چند فیلم سینمایی را دارم کار می‌کنم. «پری دریایی» به کارگردانی امیرمسعود آقا بابائیان که فیلم اولشان است به تهیه کنندگی محمدرضا عرب و فیلم دیگری با نام «سایه» که آقای مسعود نواحی آن را کارگردانی کرده است و فیلمنامه خوبی را آقای سعید مطلبی برای این کار نوشته است. یک فیلم سینمایی دیگر است با نام «مدعی العموم» با آقای حسین تبریزی که اولین فیلمشان است و ژانر جدیدی دارد. پیشنهادهای دیگری هم دارم.