موسیقی ما – از اوایل دهه هشتاد به شکل حرفه‌ای و مستقل در عرصه موسیقی فعالیت دارد اما چند سالی است که به یک چهره پرکار در حوزه میکس و مسترینگ تبدیل شده است. برخی شاید تصور کنند که سوابق کاری «محمد فلاحی» صرفاً به همین چند سال اخیر محدو می‌شود اما او به گفته خودش از زمان نوجوانی در محیط استودیو و ضبط موسیقی بزرگ شده و سابقه تدریس در دانشگاه را هم دارد. محمد فلاحی حالا یکی از قطب‌های میکس و مسترینگ در ایران است و نامش را در آثار بسیاری می‌بینیم. همین پرکاربودن او بهانه‌ای شد تا چند ساعتی را در دفتر سایت «موسیقی ما» میزبانش باشیم و گپ بزنیم. او کلاً طی همه این سال‌ها حضوری در هیچ رسانه‌ای نداشته در اولین گفتگوی خود نکات جالبی درباره سختی‌ها و تجارب خود از میکس و مستر عنوان کرد. همچنین به زبان ساده این حرفه و جزئیات مختلفش را تشریح کرد. پیشنهاد می‌کنیم این گفتگو را تا پایان بخوانید:
 

• *اصولاً بچه‌هایی که در بخش فنی موسیقی فعالیت دارند در گذشته بچه‌های درس‌خوان مدرسه بوده اند. تو هم اینطور بودی؟

من هم درس‌خوان بودم. فوق لیسانس فیزیک دارم اما به واقع تحصیلات نمي‌تواند ملاک استعداد انسان‌ها باشد. حدود سال ۷۹ اواخر مقطع دبیرستان بودم که پدرم در طبقه پایین خانه مان یک استودیو خانگی ایجاد کرد که کل امکانات آن شامل یک میکروفون خوب، یک جفت اسپیکر خانگی، یک میکسر ۴ کانال صدا و یک کارت صدای بلستر بود که در قیاس با استودیوهای آنالوگ آن زمان با سخت افزارهای میلیاردی غیر قابل باور بود. تا حدی که برخی از نوازندگان وقتی برای ضبط آثارشان می‌آمدند شوکه می‌شدند. به یاد دارم مرحوم مجتبی میرزاده اولین باری که برای ضبط کارش به آنجا آمد گفت من اول یک‌بار می‌زنم بعد صدا را می‌شنوم اگر خوب بود ادامه می‌دهم. کارهای بسیاری از جمله قسمت‌های زیادی از موسیقی برخی سریال‌های تلویزیونی و کارهایی که توسط ساسان جمالیان ساخته می‌شد در آن  استودیو ضبط و تولید شد. در اصل  این شروع علاقه من به این صنعت بود.
 

• *پس با این حساب چطور تا مقطع فوق لیسانس فیزیک پیش رفتی؟

پدرم روی درس من تأکید زیادی داشت و گاهی هم اجازه نمی‌داد که موقع کار در استوديو حضور داشته باشم اما او به واقع بزرگترین استاد من بود و چیزهای زیادی از پدرم یاد گرفتم. اولین کار رسمی که به عنوان صدابردار به صورت مستقل انجام دادم تیتراژ پایانی سریال «دختران» با صدای «امیر تاجیک» بود که آن زمان بیست ساله بودم. یکی از خاطرات شیرین دیگر  من ضبط با زنده‌ياد فرهنگ شریف بود که هنوز آن آثر گاهی از رادیو پخش می‌شود.
 

• *پدر علاوه بر فعالیت در زمینه صدابرداری و میکس، موزیسین هم بودند؟

پدرم نوازنده تار و سه‌تار  وخواننده قابلی بود . ولی کارش موسیقی نبود و مدرک مهندسی الکترونیک و یک شرکت در همین زمینه داشت. در دهه هفتاد هم شاگرد استاد حسین علیزاده بود و در اواخر همان دهه با بیشترشدن فعالیت‌هایش در موسیقی استودیوی متفاوتی که گفتم را تأسیس کرد و نظرش این بود که دنیا روی کامپیوتر ضبط می‌کند، چرا ما هنوز باید روی ریل كار كنيم؟ این نکته را هم بگویم که به دلیل ضعف شدید علمی و آموزش آکادمیک صنعت صدا در ایران در آن مقطع زمانی، پدر سال‌های زیادی را صرف تحقیق و پژوهش در این زمینه كرد و چند سال بعد موسسه آموزشی به نام «هنرصدا» را تاسیس کردیم که اولین مرکز آموزش آکادمیک صدابرداری مدرن در ایران بود. چاپ نُه جلد کتاب علوم صدابرداری، سی‌دی‌های آموزشی، نرم افزارهای ساخت و ضبط موسیقی، تطبیق سیلابس‌های آموزشی با دانشکده‌های معتبر دنیا، ثبت بر اساس کد جهانی سازمان فنی حرفه‌ای و برگزاری دوره‌های ابتدایی تا حرفه‌ای آموزشی از دستاوردهای هنر صدا بود که شاگردان زیادی را هم در این عرصه تربیت کردیم. متأسفانه هنر صدا با سکته پدرم و سختی‌هایی که حدود ۵ سال در این راه کشیدیم و بسیار هم متضرر شدیم پایان بسیار تلخی را براي ما رقم زد. البته هنوز کتاب‌های هنر صدا به عنوان یک مرجع محسوب مي‌شوند.  
 

• *در همان دوره که تو و پدر کار می‌کردید به موازات شما خانواده عابدین در استودیو صبا و خانواده فرهودی در استودیو پاپ فعالیت می‌کردند. اما آنقدر که آنها مطرح شدند و به شهرت رسیدند این اتفاق برای تو و پدر رخ نداد. دلیلش چه بود؟

طی سال‌هایی که در استودیو بودیم بیشتر با دوستان در حوزه موسیقی سنتی کار کردیم. موسیقی پاپ، مردمی‌تر بود و عزیزانی که نام بردید با موزیسین‌های پاپ زیادی کار می‌کردند. از سال 83 به بعد هم تمام تمرکز ما معطوف به آموزش شد و دیگر در حوزه استودیو فعالیتی نکردیم. مثلاً تریبون استودیو پاپ با سابقه 50 ساله و آرشیو بزرگی که داشتند با ما تفاوت داشت. با این حال هنر صدا هم در آن زمان شناخته شده بود.
   

• *خودت در بحث صدابرداری تحصیل آکادمیک داشتی؟

یک دوره SE را در دبی گذراندم که دوره خیلی پیچیده‌ای نبود. بعدها به خاطر کتاب‌هایی که پدرم تالیف کرد یا به اتفاق ترجمه کردیم مجبور شدم تحقیقات زیادی داشته باشم. آن زمان هم اینترنت قدرت الان را نداشت. به خاطر دارم همان موقع عناوین درسی دانشکده «ال ای سیرا» در لس‌آنجلس و دوره‌های کوتاه مدت اس ای ایی را بررسی کردیم و دو کتاب نوشته‌های «باب کتس» و «دیوید گیبسون» داشتیم که از روی آنها مطالب زیادی استخراج کردیم و برای من هم مفید بود. تحصیل من در حوزه میکس مستر هم آکادمیک و هم تجربی بود. چند ترم در دانشگاه هنر هم تدریس کرده‌ام.
 

• *به غیر از میکس و مستر، موسیقی را به شکل آکادمیک دنبال کردی؟ یا تجربه نوازندگی داری؟

 من در دوره‌ای که دانشگاه درس می خواندم  به شکل پودمانی در رشته موسیقی قبول شدم و یک ترم هم خواندم اما از پس هزینه‌هایش برنیامدم و همان فیزیک را دنبال کردم. با گیتار کلاسیک در دانشگاه قبول شدم و فقط شش ماه با آن ساز زدم! من در اصل نوازنده حرفه‌اي هیچ سازی نیستم و فقط بلدم صدای بعضی سازها را در بیاورم ! (خنده)
 

• *در ادامه خودت هم کم‌کار شدی.

شاید به خاطر درس خواندن و فعالیت در هنر صدا و سکته پدرم در سال ۸۸ و پایان کار هنر صدا از این فعالیت مدتی فاصله گرفتم. ضمن اینکه در ایران هم نبودم. پس از بازگشت به ایران کارم را ابتدا با تنظیم شروع کردم. سپس ناخواسته میکس در کارهایم پررنگ‌تر شد حتی یادم هست در سال 92 یک شب سعید مدرس به من گفت تکلیف تو معلوم نیست که تنظیم‌کننده هستی یا میکس‌من! فکر می‌کنم از آن به بعد تمرکزم را روی میکس بیشتر کردم.
 

• *در حوزه تنظیم چه فعالیت هایی داشتی؟

آخرین کارم تنظیمی در قالب ریمیکس برای مرتضی پاشایی بود که در پنج سانس آخر اجرای تهران مرحوم پاشایی بودم و قسمتی از کنسرت به این امر اختصاص داشت و زمانی که مرتضی استراحت می کرد ریمیکس را روی صحنه اجرا می‌کردم. قبل از این هم چنین تجربه‌ای را با شهاب رمضان در کنسرت داشتم.
   

• *به شکل جدی وارد بحث میکس و مستر شویم و اصلاً معنی این دو کلمه به زبان ساده چیست و چه تعریفی دارند؟

معنی این دو کلمه ترکیب و نهایی‌سازی است. خیلی از مردم نمی دانند یک  قطعه موسیقی که می شنوند برگرفته از سازها و اصوات مختلفی است که به صورت جداگانه در اختیار میکس‌من قرار می‌گیرند و میکس در حقیقت چیدمان صحیح سازها و افکت‌ها و ترکیب کردن تمام اصوات موجود در یک قطعه موسیقی است که در سبک‌های مختلف موسیقی گاهی چیدمان‌های متفاوتی دارد. البته ترکیب کردن یا همان مرحله میکس فقط این نیست که چیدمان سازها را انجام دهیم و به نوعی چالش بزرگی است که تأثیر بر کاهش یا تشدید احساس موسیقی دارد. مسترینگ هم مرحله‌ای است که در آن براساس هدف پخش، کیفیت نهایی را تعیین می‌کنید.
 

• *قطعه‌ای که میکس نشده باشد را می‌توان گوش کرد؟ و چه کسانی متوجه می‌شوند که میکس نشده است؟

 می‌توان گوش کرد و مردم عادی که گوش قوی دارند می‌توانند تشخیص بدهند چون اثری که میکس نشده باشد صداها در آن تفکیک نیست و می‌تواند کدر و کثیف باشد و شاید نتوانید از شنیدنش لذت کافی را ببرید.
 

• *میکس و مستر از چه زمانی وارد دنیای موسیقی شد؟

تاریخچه دقیقی از این بخش ندارم و فکر می‌کنم در گذشته‌ها که رکوردرهای تک باندی یا استریو وجود داشته میکس به صورت جای نشستن نوازندگان در استودیو وجود داشته ولی از زمان ایجاد مولتی‌ترک رکوردر و ایجاد سبک‌های جدید موسیقی  چالش میکس به وجود آمده ولی مسترینگ شاید به مرور اضافه شده است. به این دلیل می‌گویم مسترینگ به مرور کامل شده که کم‌کم رسانه‌ها و پخش‌کننده‌های مختلف اضافه شدند اما از همان ابتدا همه درگیر ترکیب صداها بودند.
 

• *میکس و مستر دقیقاً چه وسایلی می‌خواهد؟

تجهیزات میکس و مستر معمولاً کمتر از تجهیزات یک استودیو است. کسی که این کار را انجام می‌دهد به مانیتورینگ صدا برای شنیدن درست به یک کارت صدا و پردازشگرهای مختلف نیاز دارد و یک اتاق مناسب با آکوستیک خوب این موارد اولیه است و می‌توان تجهیزات گرانتر و پیچیده‌تری هم اضافه کرد.
 

• *تجهیزات میکس و مستر خیلی گران است؟

نه. کارت صدای من که تا آلبوم «مثل مجسمه» مهدی یراحی با آن کار می‌کردم حدوداً شش یا هفت میلیون تومان و قیمت مانیتورینگ‌های من پنج یا شش میلیون تومان بود. در حال حاضر استودیوهای هیبریدی که ترکیب آنالوگ و دیجیتال هستند کامل‌ترین وگران ترین استودیوهای میکس و مستر هستند.
 

• *در بحث نرم‌افزار چقدر هزینه ‌کردید؟

خیلی از نرم‌افزارها را از روی سخت افزارها نمونه‌گیری کرده‌اند و ساخته‌اند. مثلاً اگر قیمت سخت‌افزار 8000 دلار باشد، می‌توان نرم‌افزار آن را به قیمت 500 دلار تهیه کرد. در کار حرفه‌ای به نرم‌افزارهای زیادی نیاز است و گاهی قیمت همه آنها چندین هزار دلار می‌شود. تعداد آدم‌هایی که نرم‌افزار اورجینال در ایران دارند بسیار کم هستند و نود درصد بچه‌ها در ایران از پلاگین‌ها و سمپل‌های کرک استفاده می‌کنند. اول به این دلیل که ما در ایران زیرمجموعه قانون کپی‌رایت نیستیم  و دومین دلیلش این است که بازده مالی برای تهیه نرم‌افزار اورجینال وجود ندارد.
 

• *نرم‌افزار اورجینال با کرک چه تفاوتی دارد و روی کیفیت کار تأثیر می‌گذارد؟

یک پک کامل نرم‌افزار waves، 19 هزار دلار یعنی چیزی حدود 100 میلیون تومان است. من در حال کار روی یک آلبوم بودم که یک پک کوچک آن را خریدم مقایسه که کردم دیدم نسخه اصل با کرک آن تفاوتی ندارد. این را نمی‌گویم که بچه‌های جوان سراغ نرم‌افزار کرک بروند اما می‌دانم برای فعالان این بخش بازده مالی بسیار زیادی وجود ندارد. خصوصاً برای دوستانی که در سطح دو یا سه کار می‌کنند و علاقه زیادی هم دارند. با اینکه می‌دانم استفاده از نرم‌افزارکرک مصداق دزدی است ولی واقعاً بازده مالی پایین این حوزه اجبار استفاده از نسخه‌های کرک است.
 

• *کسی که کار میکس و مستر انجام می‌دهد دقیقاً از چه مرحله ساخت یک اثر وارد می‌شود؟

ما در مرحله آخر هستیم. در کلاسیک‌ترین شکل به ترتیب مراحل شعر و ملودی و تنظیم و ضبط و خوانندگی و ما در پایان برای نهایی‌سازی وارد کار می‌شویم.
 

• *در يك کار میکس نشده چه نکاتی هست که تفاوت ایجاد می‌کند؟

کیفیت و احساس و هیجان کار میکس شده بیشتر است. و ممکن است کار میکس نشده ضعف‌های فرکانسی داشته باشد که گوش را آزار دهد. البته این نکته را اضافه کنم که گاهی کیفیت در تضاد با احساس قرار می‌گیرد چون وضوح صدا که یکی از ارکان کیفیت است گاهی برای صدایی که قبل از میکس به شرایط ایده‌آل خود نرسیده باشد برعکس عمل می‌کند و باعث از بین رفتن حس آن صدا می‌شود که دراین زمان در میکس کیفیت را فدای احساس می‌کنیم. میکس‌من‌های آماتور این موضوع را درک نمی‌کنند ولی من سال‌ها به شکل جدی با این موضوع درگیر بودم! چون نگاه من غیرحرفه‌ای بود و همه چیز را واضح و تمیز می‌کردم ولی groove و حس کار از بین می‌رفت.
 

• *البته خیلی وقت‌ها هم کیفیت و احساس فدای سرعت و کمبود زمان می‌شود.

  از سرعت و زمان برایت نگویم! همیشه می‌گویند نوبت پخش داریم. یکی از دردسرهای ما هم همین است و همیشه می‌گویم چرا كار بايد در دقیقه نود به میکس‌من برسد؟ سرعت خیلی وقت‌ها به كار لطمه زده است.
 
 

• *چه چیزهایی به شما تحویل می‌دهند که خروجی آن یک قطعه mp3 می‌شود؟

تمامی ترک‌های نوازندگی و خوانندگی و تنظیم را در قالب یک پروژه مولتی‌ترک به من تحویل می‌دهند و روی آن کار می‌کنم.

   

• *در این پروسه کار شما سختی هم دارد؟

میکس و مستر سختی بسیار زیادی دارد. ساختار موسیقی‌ها با هم تفاوت دارد و در موسیقی ایرانی مخاطب با شعر و خواننده ارتباط برقرار می‌کند و خواننده اصلی‌ترین بخش است وموسیقی بسته به سبک، ساختارهای متفاوتی دارد. حالا  فرض کنید خواننده‌ای کاری در سبک پاپ تولید کند که شاید بین 20 تا نهایتاً 60 ترک داشته باشیم و کار من در این مواقع راحت‌تر است. اما همان خواننده اگر با یک ارکستر مجلسی مثلاً قطعه‌ای حماسی بخواند به من 200 ترک می‌دهند. همچنین میکس‌کردن صدای بعضی خواننده‌ها سخت‌تر است.  اما بعضی رنگ صدایشان باعث می‌شود که کار من در میکس راحت باشد. گاهی اگر اتاق رکورد استودیو یا هربخش دیگری مشکلات داشته باشد در کار میکس‌من تأثیر می‌گذارد.
 
مثلاً چند سال پیش کاری را برای یک خواننده مشهور میکس کردم. رکورد صدا خیلی بد بود و فایلی که برای تنظیم داده بودند mp3 بود و روی آن افکت هم داشت. بعد از تنظیم هم خواننده گفته بود دیگر نمی‌توانم بخوانم و همین را استفاده کنید. من مجبور شدم رنگ‌آمیزی کنم که آن افکت‌ها هم محو و هم ترکیب شود. کار را منتشر کردیم و خواننده دوست داشت اما تا حدود دو ماه طرفدارانش به من فحش می‌دادند! تا دو سال همه می‌گفتند شما که فلان قطعه را میکس کردید چرا صدایش اینطور بود؟!
 

• *اتفاقاً می‌خواستم بپرسم اینکه بچه‌های میکس‌من گاهی از تنظیم‌کننده‌ها گلایه دارند و می‌گویند کارشان را تمیز انجام نمی‌دهند به چه دلیل است؟

اغلب اوقات تنظیم‌کننده‌ها خودشان یک راف‌میکس می‌زنند و همان الگوی من برای چیدمان و ساختار است. گاهی این اتفاق رخ نمی‌دهد یا تنظیم‌کننده نسبت به کارش مطمئن نیست وارد میکس می شود تا نتیجه بگیرد. البته این اتفاق بیشتر برای تنظیم‌کننده‌های آماتور رخ می‌دهد و نمی‌دانند چه می‌خواهند. در کل من گلایه‌ خاصی ندارم.    
 

• *کسانی که طنین و پرتاب صدای خوبی ندارند همان‌هایی هستند که اجرای زنده خوبی ندارند؟ کلاً با خواننده ها چه چالش‌هایی دارید؟

کسانی که اجرای زنده خوبی ندارند در آهنگ‌ها کار میکس‌من را سخت می‌کنند. هر چقدر خواننده حرفه‌ای‌تر باشد داینامیک بهتری دارد و کار میکس‌من را راحت می‌کند. خواننده‌هایی هم داریم که شاخصه داینامیک خوب یا بُعد فرکانسی خوب ندارند و در استودیو باید برایشان به وجود بیاورم. مشکل دیگر یک سری توقعات است که گاهی درست و گاهی اشتباه است. یک خواننده دوست دارد صدایش بیش از حد استاندارد از موسیقی بیرون باشد و حق هم دارد چون مخاطبش به آن ساختار عادت کرده است. در عین حال که چنین توقعی وجود دارد می‌خواهند که آن کار استاندارد ایرانیزه را هم داشته باشد. این یک چالش است چون هم باید صدا بیرون‌تر از استاندارد باشد و هم خواهد موسیقی به اندازه  زیادی لادنس داشته باشد و این معضل را هم تلاش می‌کنیم حل کنیم. مشکل دیگری هم که ما داریم این است که می‌گویند برای آدم غیرمعروف وقت نمی‌گذارید. می‌خواهم بگویم که اینطور نیست ولی وقتی من روی کار خواننده‌ای کار می‌کنم که می‌دانم 2 یا 20 یا 40 میلیون شنونده دارد قطعاً حساسیت من تغییر می کند. درست است که کار ما تخصصی است ولی هرچقدر بیشتر وسواس و حساسیت وسط می‌آید میکس سخت‌تر می‌شود و به تبع آن زمان زیادتری را باید صرف به نتیجه رسیدن کرد. با این حال امکان ندارد کسی از من کار غیرمعروفی پیدا کند که بد باشد و بارها هم شده که برای یک چهره معروف تلاش کرده‌ام و کار صرفاً خوب تولید کرده‌ایم ولی عالی نبوده است.

   

• *به نوع صداهایی اشاره کردید که کار را سخت و آسان می‌کند اما می‌خواهم بدانم در همکاری با خواننده‌های معروف از این لحاظ هم سختی و آسانی وجود دارد؟

 قطعاً وجود دارد. کاراکتر هر خواننده و ایده‌هایشان نسبت به کارهایشان متفاوت است.
 

• *کدام خواننده‌ها در میکس و مستر حساس هستند؟

تمام خواننده‌ها حساس هستند ولی احسان خواجه‌امیری و فرزاد فرزین حساسیت و دقت زیادی در میکس و مستر دارند.
 

• *این حساسیت و دقت نظر تا کنون منجر به دعوا هم شده است؟!

من در موسیقی بدون هیچ حمایتی کار کرده‌ام. هیچ شخص یا رسانه‌ای پشت من نبوده و فقط با کارهایم توانستم خودم را اثبات کنم و شناسنامه من کارهایم است. فکر می‌کنم آدم‌هایی در جایگاه بنده، زبانشان خروجی کارشان است. گاهی اختلاف نظر و سلیقه پیش می‌آید اما تا کنون به دعوا منجر نشده است. شخصیت من طوری نیست که دعوا کنم چون سرم در لاک خودم است و هیچ وقت دنبال حاشیه نبوده‌ام.
 

• *اما کمی درباره خواندن و کارها و فعالیت‌های برخی چهره‌های مطرحی که طی سال‌های اخیر با آنها همکاری داشتی صحبت کنیم. ابتدا از احسان خواجه‌امیری بگو که تقریباً دو سه سالی از همکاری شما می‌گذرد.

به نظر من احسان خواجه‌امیری کاراکتر خاص خودش را دارد و به خاطر دانشی که از میکس دارد در همکاری‌هایمان تجربه‌های جالبی داشتیم. اوکارهای فاخر و قابل توجه تولید کرده است. همچنین همیشه آثاری تولید کرده که هم طیف مخاطبان خودش را داشته و هم سعی کرده به بازار نزدیک باشد.
 

• *مهدی یراحی هم فکر کنم خواننده حساسی در زمینه میکس و مستر باشد.

 مهدی یراحی به شکلی دیگر حساس است. او دوست دارد در مرحله میکس احساسی کامل را از موسیقی بیرون بکشد و صرفاً  فقط به دنبال کیفیت نیست و به همین دلیل همکاری با مهدی یراحی چالش جالبی برای من بود. به خاطر دارم سر آلبوم «مثل مجسمه» من و مهدی یراحی یک ماه نخوابیدیم! من که شاید دو یا سه ساعت می‌خوابیدم اما خودش کلاً بیدار بود! و درگیر بقیه موارد آلبوم بود. آلبوم مثل مجسمه درس‌های خوب و زیادی برای من داشت. مهدی از من کیفیت را توأم با احساس می‌خواست و خوشحال هستم و تا حد زیادی این اتفاق رخ داد.
 

• *یکی از همکاری‌های اخیرت که بازتاب زیادی در جامعه داشته قطعاتی بوده که برای حامد همایون میکس و مستر کردی. اصلاً موقع میکس و مستر اولین کار برای او، فکر می‌کردی که چنین بازخوردی داشته باشد؟

همه قطعات حامد همایون به غیر از یک اثر را من میکس و مستر کرده‌ام و بیشترین همکاری را در میان تمام خواننده‌ها با او داشتم. حقیقتاً اولین کارهایی که برای حامد همایون میکس و مستر کردم مثل سایر آثارم بود. اما انگیزه سامان و برنامه‌ریزی محسن رجب‌پور برای من خیلی جالب بود. به خاطر دارم از مسافرت آمده بودم و حال خوبی داشتم و قطعه چتر خیس حامد همایون را در 25 دقیقه میکس کردم. همیشه گفته‌ام که حامد همایون خوش قلب و خوش انرژی است. خیلی وقت‌ها درباره تنظیم‌ها و لحن حامد همایون انتقاداتی می‌شنوم ولی باید بگویم همین مدل کارهای او هم نکات کلیدی داشت که باعث موفقیتش شد و کارهایش خوب بود. این را هم بگویم که میکس و مستر کارهای حامد همایون برای من از همه آثارم سخت‌تر بوده است.
 

• *چرا؟

صدای حامد همایون با اینکه خواننده خیلی خوبی است و در اجرای زنده هم فوق‌العاده است اما از همان صداهای سخت در میکس است.
 

• *لحنی که او داشت روز اول برایت عجیب نبود؟

  نه. چون من قطعه «مردم شهر» و «الکل نگاه» را دوست داشتم. واقعیت داستان هم این است که ساختار قطعه چتر خیس را هم دوست داشتم چون در اوج سادگی نکات کلیدی خوبی برای ارتباط با مردم داشت.
 

• *با توجه به تجربه‌ای که از همکاری با خواننده‌های مختلف داری به نظر تو آینده حامد همایون چگونه است؟ چون برخی می‌گویند او یک موج است که به زودی تمام می‌شود.

قطعاً الان حامد همایون آن هیجان شروع کارش را ندارد و اين امري طبیعی است. چیزی که یک هنرمند را ماندگار می‌کند، نوع حضور و آثارش است. موفقیت و ماندگاری حامد همایون هم به آثارش بستگی دارد. هر هنرمندی باید  خودش را ادامه دهد و تا زمانی که در آن خط خودش آثار خوبی تولید کند می‌تواند موفق باشد.
 

• *فرزاد فرزین هم در ماه‌های اخیر با قطعات سریال عاشقانه توانسته طیف زیادی از مخاطبان را به سمت آثارش جلب کند. کار با او چگونه است؟

همکاری با فرزاد فرزین را خیلی دوست دارم. پیش از این همکاری هم دوست داشتم با او کار کنم چون تولید کارهایش را دوست داشتم. فرزاد فرزین گوش دقیقی دارد وکاملاً می‌داند از موسیقی چه می‌خواهد. گاهی کارهایی را در میکس از من می‌خواهد که حس می‌کنم اشتباه است اما وقتی انجام می‌دهم نتیجه‌اش درست می‌شود. کار عاشقانه هم اتفاق خوبی بود و بهترین قطعه سال در چهارمین جشن سالانه «موسیقی ما» شد.
   

• *هنوز هم اهل تدریس هستی؟چون برخی اعتقاد دارند تدریس باعث ایجاد محدودیت و یکنواختی در کارهای هنرمندان می‌شود.

اعتقاد دارم که تدریس زکات کار من است و هیچ ترسی از یاد دادن چیزهایی که می دانم ندارم. چون همیشه در تدریس چیزی که برایم پوشیده بوده را به خوبی فهمیده‌ام و به پیشرفتم کمک کرده است. همیشه بدون سانسور دانسته‌هایم را  تدریس می‌کنم  و دلم می‌خواهد برای خودم رقیب ایجاد کنم. به دلیل اینکه رقابت باعث شده تا من محمد فلاحی امروز باشم.
 

• *به بحث رقابت اشاره کردی و خیلی‌ها می‌گویند در میکس و مستر یا محمد فلاحی یا آرش پاکزاد و این دو نفر گاهی حس می‌شود رقابت سنگین دارند و حتی شایعاتی مبنی بر اختلاف شما هم گاهی شنیده می‌شود.

 من رقابت را خیلی دوست دارم چون به من کمک می‌کند که پیشرفت کنم  ولی فکر نمی کنم  من و آرش فقط در میکس و مستر خوب باشیم و دوستان زیادی در این زمینه بسیار خوب هستند.  اما  اگر اینطور باشد خیلی بد است که بین 80 میلیون نفر بگویند یا این یا آن! من و آرش پاکزاد هیچ مشکلی نداریم و گاهی شاید در کار رقیب باشیم و این رقابت باعث پیشرفت می‌شود و ما دوست هستیم.
 

• *یکی از نکاتی که باعث شده بگویند شما اختلاف دارید این است که مثلاً احسان خواجه‌امیری یا مهدی یراحی تا یک دوره همه کارهایشان را برای میکس و مستر در اختیار آرش قرار می‌دادند اما بعد تو با آنها همکاری ثابت شروع کردی و گفته می‌شود این مسأله باعث ایجاد اختلاف بین شما شده است.

خواننده و تنظیم‌کننده انتخاب می‌کنند و این انتخاب دلیل اختلاف ما نیست. حتی گاهی پیش آمده که هنرمندی با آرش تماس گرفته و گفته یک میکس سریع داریم و او من را معرفی کرده است و برعکس این اتفاق هم وجود داشته است. قطعه «ام‌المصائب» حامد همایون چون من ایران نبودم به خواسته خودم آرش پاکزاد کارش را انجام داد. شاید اختلاف سلیقه با آرش  در کار داشته باشیم که طبیعی است چون آدم‌ها با یکدیگر تفاوت دارند اما دشمنی نداریم. خواننده‌ها هم مجبور نیستند با یک نفر کار کنند و هر کسی دنبال این است که کارش را بهتر کند. شاید مثلاً خواننده ای حس کند یک کار را اگر من میکس و مستر کنم بهتر می‌شود و شاید حس کند کار دیگر با آرش بهتر می‌شود و گاهی ممکن است حتی با یک شخص سوم کار کند. من امیدوارم این فضای دوقطبی از بین برود .
 

• *کمی هم از سلایق موسیقی خودت برای ما بگو که چه کارهایی گوش می‌کنی؟

کلاً در ماشینم یک موسیقی هم پیدا نمی‌شود و ترجیح می‌دهم زمان‌های غیر کار من در سکوت مطلق باشد! (می‌خندد) اما سلیقه موسیقی من کاملاً غربی است چون فعالیت من هم در حوزه کارهای الکترونیک بوده است. اگر فرصتی پیش بیاید کارهای پاپ آمریکایی را گوش می‌کنم و مرجع من کارهای ایرانی نیست.
 

• *در موسیقی  ایرانی کارهای چه کسانی را گوش می‌کنی؟

 اگه واقیعت را بخواهی اصلاً فرصت گوش کردن ندارم ولی در حوزه اصیل آثار استاد محمدرضا شجریان به خصوص آلبوم «جان عشاق» و  «شب، سکوت، کویر» و آثار دهه 60 استاد محمدرضا لطفی را خیلی دوست دارم. شخصیت فوق‌العاده همایون شجریان و علیرضا قربانی را هم بسیار دوست دارم.

 

• *دوست داری با چه خواننده‌ای کار کنی که تا کنون فرصت نشده؟

تا حالا به آن فکر نکردم ولی فکر می‌کنم محسن چاوشی؛ چون کارهایش را دوست دارم و او با  اینکه دغدغه ترانه و  موسیقی و تنظیم را در کارهایش دارد اما  بسیارخوب کارهایش را میکس‌ می‌کند.