موسیقی ما - لابد هیچ‌کس جز «همایون شجریان» نمی‌توانست در این روزها که به قولِ خودش،‌ روزهایی است که همه‌مان چون «سیاوش» در گذرِ آتش هستیم؛ با پستی چند ده کلمه‌ای در صفحه‌ی شخصی‌اش، اتفاقی را در عرصه‌ی موسیقی ایران رقم بزند که تا پیش از آن کمتر وجود داشت؛  اینکه این کنسرت می‌تواند برگزار شود یا خیر – که امیدواریم بشود- یک طرفِ ماجراست و اینکه امیدی که او با پستِ خود ایجاد کرده است؛ طرفِ دیگر ماجرا؛ به‌خصوص آنکه اعلامِ آمادگی او بلافاصله با حمایتِ مسوؤلان فرهنگی کشور همراه شد. فرزندِ خسروی آوازِ ایران البته پیش از این هم تلاش‌هایی در این زمینه انجام داده بود و در سالِ 92 نیز برای برگزاری یک کنسرتِ خیابانی اعلام آمادگی کرده بود؛ آن بار آرزویش محقق نشد؛ این بار اما این امیدواری وجود دارد تا مردمِ ایران شاهدِ‌ برگزاری کنسرتی رایگان و خیابانی از آوازخوانی شوند که در اوجِ قله‌ی آوازِ ایران ایستاده است:

 

• «هنر» برای روزهای سخت

اگرچه اقدامِ «همایون شجریان» را باید ستود؛ اما این ماجرا، امری مسبوق به سابقه است؛ اگر از فعالیت‌های کانونِ موسیقی چاووش با سردمداری هوشنگ ابتهاج، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان در همراهی مردم در زمانِ انقلاب بگذریم که حاصلش آثاری شده که نه‌تنها جزو برترین آثارِ موسیقی سنتی ایران است؛ بلکه از اهمیتِ بسیاری در همراهی موسیقی با تحولاتِ اجتماعی برخوردار است؛ می‌توان به همراهی هنرمندان در دورانِ جنگ هشت‌ساله نیز اشاره کرد.

 هنرمندان برجسته موسیقی از ابتدای جنگ تحمیلی از هنر خویش برای همراهی با این اتفاق بهره جستند که از جمله مهم‌ترینِ آنان می‌توان به محمدرضا لطفی، کیخسرو پورناظری،‌ حسین علیزاده، شهرام ناظری، کامبیز روشن‌روان، مجید انتظامی و شاهین فرهت نام برد. این در حالی است که «لطفی» و «علیزاده» قصدِ اجرای کنسرت در جبهه را داشتند که البته موفق نشدند و «کیخسرو پورناظری» با همراهی گروه «شمس» کنسرت‌هایی را در خطِ مقدم اجرا کرد که تصاویرِ آن را لابد همه دیده‌اند.

«لطفی» اما در این زمینه از همه پرکارتر بود؛ خوانندگی تمامی آثاری که او برای جنگ می‌ساخت را «شهرام ناظری» برعهده داشت؛ از جمله قطعاتِ او می‌توان به «ای برادر»، «کجائید ای شهیدان خدایی» و «شهید» اشاره کرد. او همچنین بعد از حادثه «هویزه» قطعه «برخیز که دشمن به دیار آمده امروز ای شیردلان وقت شکار آمده امروز» را بر روی غزلی از «کاشانی» و پس از پیروزی رزمندگان در خوزستان تصنیف «ظفر» در چهارگاه را با صدای شهرام ناظری ساخت.

قطعه «شهید» در دستگاه «همایون» و یک قطعه در آواز بیات اصفهان با صدای «محمدرضا شجریان» از جمله‌ی دیگر فعالیت‌های او در این زمینه است.  

 

• رکوردی تازه برای «همایون» و موسیقی ایران

اگر بشود که کنسرتِ خیابانی «همایون شجریان» اجرا شود از همین حالا می‌توان حدس زد که موسیقی ایران بارِ‌ دیگر با «همایون»ش، رکوردهای تازه‌ای را به دست بیاورد؛ همان‌طور که رکورد پرفروش‌ترین آلبوم موسیقی ایران در این سال‌ها برای «نه فرشته‌ام، نه شیطان» با آهنگسازی «تهمورس پورناظری» بوده است و رکوردِ بیشترین تعدادِ مخاطب برای اجرای زنده نیز به کنسرت- نمایش «سی» کارِ‌ مشترکِ او و «سهراب پورناظری» اختصاص دارد؛ این کنسرت اما در صورتِ برگزاری، می‌تواند این بخت را برای موسیقی ایران به ارمغان بیاورد که صاحبِ رکوردی جهانی شود؛ رکوردی که تاکنون متعلق به «ژان میشل آندره ژار» فرزند «موریس ژار»ی است که در ایران به خاطر آهنگِ فیلمِ «محمد رسول‌الله» شناخته می‌شود. او چند سالِ پیش کنسرتی در فضای آزادِ میدان کنکورد (پاریس) اجرا کرد که یک میلیون‌ نفر تماشاگر داشت و صد میلیون نفر نیز بیننده‌ی تلویزیونی آن بودند.  «ژار» در هیوستون نیز پروژه‌ی «شهری در کنسرت» را اجرا کرد که در آن حدود دو هزار پروژکتور، تصاویر مختلفی را بر روی ساختمان‌های شهر نشان می‌دادند و تصاویری به طول ۳۷۰ متر بر روی آسمان خراش‌های هیوستون دیده می‌شد. این کنسرت هم یک و نیم میلیون نفر تماشاگر داشت.  اجرای کنسرت در دانشگاه دولتی مسکو به مناسبت ۸۵۰ مین سالگرد تاسیس این شهر و هم‌زمان با روزِ تدفین پرنسس دایانا با حدود سه و نیم میلیون نفر تماشاگر از دیگر رکوردهای اوست. اگر تعدادِ مخاطبانِ کنسرت‌های «همایون شجریان» با بلیت‌های فروخته شده را در نظر بگیریم، می‌توان به آسانی این پیش‌بینی را داشت که او می‌تواند تمامی این رکوردها را جابه‌جا کند و به این ترتیب ارمغانی دیگر برای موسیقی ایران فراهم کند؛ اتفاقی که در این سال‌ها با آثارِ خاصش رقم زده است.

 

• از تعلیقِ پروژه‌ی «سی» تا ...

«همایون شجریان» البته پیش از اعلام آمادگی‌اش برای برگزاری کنسرتِ‌ خیابانی، چندی قبل با همراهی «سهراب پورناظری» به خاطر همراهی با مردم؛ پروژه‌ی کنسرت- نمایش «سی» را که این بار به داستانِ «سیاوش» اختصاص داشت به حالت انتظار درآوردند. روابط عمومی آن پروژه، اطلاعیه‌ای صادر و درباره‌ی این تصمیمِ نوشت: «پس از گذشت چهار ماه تلاش بی وقفه از آغاز پیش ‌تولید فصل دوم کنسرت- نمایش «سی» به خوانندگی «همایون شجریان» و آهنگسازی «سهراب پورناظری» و کارگردانی «حسن معجونی»، با متنی از «محمد چرم شیر» بر اساس داستانِ «سیاوش»، این پروژه هنری اکنون به مرحله‌ آمادگی نهایی خود نزدیک شده است. پس از اتلاف وقت و کارشکنی‌های بی‌دلیل متولیان و افزایش 300 درصدی اجاره بهای محوطه‌ی چمن، از کاخ «سعد آباد» به سالن مجهز «رویال هال» تهران با گنجایش 2500 نفر تغییر یافت؛ همچنین آهنگسازی پروژه و تمرین گروه موسیقی و آماده سازی‌های اولیه و طراحی و اجرای دکور، صحنه، لباس، ویدیو مپینگ و غیره همه تا مرحله نهایی پیش رفته‌اند و هزینه‌های اولیه انجام شده است.  در این مرحله به دلیل مساعد نبودن شرایط اجتماعی و خاص و ویژه بودن این پروژه، به صلاحدید و پیشنهاد «همایون شجریان»، در جلسه ای فوری با حضور «سهراب پورناظری»، «حسن معجونی»، «تهمورس پورناظری» (مدیریت پروژه) و «محمدرضا حسین زاده» (مدیریت تولید) و در نهایت تمامی عوامل سی، با مشورت و تصمیم جمعی، «سی» به حالت انتظار درآمد تا این پروژه در زمانی بهتر و روزگاری مهربان‌تر، با دلی خوش‌تر و اذهانی سبک بال‌تر در روزگاری که مردمِ شریف این مرز و بوم غم‌ها و نگرانی‌های معیشتی کمتری نسبت به حال و آینده خود داشته باشند و زمین و زمان محکم‌تری زیر پایشان باشد به مرحله‌ اجرا درآید.»

 

• از اعلامِ آمادگی تا حمایت‌ها

همان‌طور که گفته شد او سالِ‌ 92 در کنفرانسِ مطبوعاتی آلبوم «نه فرشته‌ام، نه شیطان» برای اولین بار بیان کرد: «حاضرم سال آینده برای هر کس که دلش بخواهد، اجرای خیابانی داشته باشم و البته این اجرا را فقط برای دل مردم و بدون هیچ مناسبتی در نظر گرفته‌ام که امیدوارم این شرایط از سوی خانه موسیقی فراهم شود.»

او بعد از پنج سال دوباره نوشت: «عزیزان، در این ایام که چون سیاوش در گذر از آتش هستیم، نمی‌دانم چه کنیم تا حال‌مان کمی به شود، چنانچه مشکل مجوز نباشد، سراپا در خدمتم تا بدون هیچ انتفاعی کنسرت خیابانی گسترده برای شما عزیزان اجرا کنم، شاید دل‌مان در کنار یکدیگر آرام گیرد.»

او البته این تصمیمِ خود را منوط به دریافتِ مجوز کرده است. در فاصله‌ی کوتاهی از این اتفاق، «حمیدرضا نوربخش» -مدیرعامل خانه موسیقی- و «حجت نظری» مخبر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران و همچنین دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از این کار اعلام حمایت کردند.

«حجت نظری» در گفت‌وگویی با «ایسنا» گفت: «همایون شجریان اعلام کرده است که در فضای باز و برای همه مردم کنسرتی برگزار کند و این اتفاق مبارک و میمونی است؛ چراکه در این روزها برگزاری کنسرت آن هم از سوی یک خواننده محبوب باعث کاهش دغدغه‌های این روزهای مردم می‌شود و بسیار از این خواننده تشکر می‌کنم. ما هر آنچه که در توان داشته باشیم برای برگزاری این کنسرت در یکی از مناطق شهر تهران انجام خواهیم داد، چراکه معتقدیم فعالیت‌های این‌چنینی از سوی هنرمندان می‌تواند به افزایش نشاط اجتماعی کمک کند و به همین دلیل شخصاً تلاش خواهم کرد تا شجریان مجوزهای لازم را دریافت کند تا افراد بیشتری از این فضا در پی برگزاری کنسرت بهره ببرند.»

وی با بیان اینکه شهرداری تهران تجربه‌های خوبی در برگزاری کنسرت‌های روباز در منطقه میدان مشق دارد، تاکید کرده است: «شخصا معتقدم اگر این کنسرت در یک منطقه جنوبی همچون بوستان آزادگان یا ولایت برگزار شود قطعا اتفاق بهتری خواهد بود چراکه لازم است در همه امور در تهران توسعه متوازن داشته باشیم و یکی از کارهایی که می‌توانیم در راستای توسعه متوازن انجام دهیم این است که مردم مناطق جنوبی هم امکان حضور در کنسرت را داشته باشند. مدیریت شهری تهران از هیچ کوششی برای اجرای این کنسرت کوتاهی نخواهد کرد.»

این ماجرا خیلی زود به مجلس نیز کشیده شد و «سیدصادق طباطبایی‌نژاد» -نماینده‌ی اردستان و عضو کمیسیون فرهنگی- در گفت‌وگویش با سایتِ‌ «خانه ملت» از بررسی پدیده موسیقی خیابانی در کارگروه فرهنگ، هنر و رسانه کمیسیون فرهنگی مجلس خبر داد و  با بیان اینکه مسئولانی از سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، ناجا و وزارت‌های فرهنگ و اطلاعات برای بررسی موسیقی خیابانی در جلسه روز گذشته (6 مرداد) کارگروه فرهنگ، هنر و رسانه کمیسیون حاضر شدند، گفت: «براساس مذاکرات انجام شده مقرر شد جلسه‌ای با محوریت وزارت فرهنگ و آقای حسینی معاونت هنری این وزارتخانه با حضور سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، وزارت اطلاعات و ناجا تشکیل شود تا کم و کیف این موضوع، نوع این پدیده و چگونگی گسترش آن مشخص شده و گزارش تکمیلی آن ارائه و تصمیمات لازم در این زمینه گرفته شود.»

عضو هیات رئیسه کمیسیون فرهنگی مجلس همچنین خبر می‌دهد تاکنون سازمانی که باید مجوزهای لازم برای موسیقی خیابانی را صادر کند مشخص نشده؛ اما به احتمال زیاد وزارت فرهنگ متولی آن خواهد بود.

اما امروز «خانه‌ی موسیقی» نیز آمادگی خود برای فراهم کردنِ مقدماتِ این پروژه را اعلام کرد و نوشت: «خانه موسیقی آمادگی دارد برای همایون شجریان و سایر هنرمندان دیگر با مسوولان وزارت ارشاد و شهرداری تعامل و این موضوع را پیگیری کند تا آنها کنسرت خیابانی برگزار کنند.»

همچنین روابط عمومی دفتر موسیقی نیز در این زمینه اعلام کرد:‌ «به دنبال اعلام آمادگی برخی هنرمندان موسیقی برای برگزاری کنسرت‌های موسیقی رایگان به منظور امیدافزایی و نشاط بخشی به قشرهای مختلف جامعه، دفتر موسیقی نیز همگام با این حرکت مثبت، برای صدور مجوز این نوع کنسرت‌ها اعلام آمادگی کرد. دفتر موسیقی ضمن تشکر از هنرمندانی که در همه فراز و فرودهای تاریخی، کنار مردم ایستاده اند؛ برای صدور سریع مجوزهایی برای این کنسرت‌ها آمادگی خود را اعلام می‌کند و امیدوار است در این راه از همکاری و همیاری سایر ارگان ها و نهادهای موثر به ویژه شهرداری های کشور و نیروی انتظامی  برخوردار باشد.»

به هر روی این اقدام از فرزندِ خواننده‌ای چون «محمدرضا شجریان» هرگز دور از انتظار نبوده است و حالا تنها این امیدواری وجود دارد که این اتفاق هرچه زودتر با هم‌یاری تمامی مسوؤلان رخ دهد.