موسیقی ما - مذهب ما زیاد با موسیقی مخالف نیست و به قول ابوالحسن‌خان صبا تاکنون تعزیه بوده است که موسیقی ما را ثبت و ضبط کرده است.

نشست رونمایی از آلبوم «پیش‌خوانی در تعزیه» صبح امروز (۶ دی) با حضور رضا مهدوی (رئیس مرکز موسیقی حوزه هنری)، اردشیر صالح‌پور و ناصح‌بخت تشکیل شد.

اردشیر صالح‌پور (گردآوری‌کننده این اثر موسیقایی) گفت: پیش‌خوانی‌ها یا پیش آواز‌ها؛ مجموعه ترانه‌ها و تصانیفی بوده‌اند که در گذشته به صورت گروهی (دو یا چند نفره) و گاهی هم توسط شخص واحدی خوانده می‌شد، تا در آغاز نمایش؛ حس لازم را در تماشاگران مجالس تعزیه برانگیزد و آمادگی لازم را در بینندگان و شنوندگان ایجاد کند.

این استاد دانشگاه افزود: درحال حاضر پیش‌خوانی‌ها به دو گروه عمده قابل تقسیم‌اند؛ گروه اول از اصیل‌ترین نغمات تشکیل می‌شوند و گروه دوم نغماتی هستند که به نوعی تحت تاثیر موسیقی جدید قرار گرفته‌اند. درواقع گروه اول پیش‌خوانی‌ها عیناً از تصانیف موسیقی ردیفی و کلاسیک ایران برداشت شده است.

وی ادامه داد: این گروه از نغمات چه از نظر شعر و چه از نظر فرم و ساختار نغمه منطبق با سبک و فرم‌های تصنیف‌های به‌جا مانده از دوران مشروطه است.

این محقق افزود: توجه به تصانیف بازمانده از دوره یادشده یا بازسازی‌هایی که براساس آن‌ها صورت پذیرفت و به ویژه تصانیف به‌جا مانده از دو تن از برجسته‌ترین تصنیف‌سرایان و تصنیف‌سازان ایران یعنی عارف قزوینی و علی‌اکبر شیدا و مقایسه آن‌ها با نمونه‌هایی از پیش‌خوانی‌ها، نه تنها مبین مطابقت کلی و جزئی آن‌ها با این‌گونه پیش‌آواز‌ها در تعزیه است، بلکه در مواردی پیش‌خوانی‌ها از اصالت و قدمت بیشتری برخوردارند.

این هنرمند افزود: مطالعه در چند نمونه از اشعار تصانیف منتسب به سایر تصنیف سرایان دوره یاد شده؛ مشخص می‌سازد که شاعران و نسخه‌نویسانی همچون می‌رعزای کاشی، میر ماتم کاشی، مدیحی، شهپر، رضوانی و... اشعاری براساس آهنگ تصانیف پیشین و در انطباق کامل با آن‌ها سروده‌اند.

وی افزود: ثبت و مقایسه اشعار تصنیف مرغ سحر منسوب به بهار و اشعاری که نسخه‌نویس کاشانی یعنی مدیحی ارمکی کاشی براساس آهنگ این تصنیف و جهت پیش‌وانی مجلس تعزیه «شهادت امام» سروده است، به‌ آسانی سهم و جایگاه تصانیف سنتی را چه از نظر آهنگ و چه از نظر اشعار برای ما آشکار می‌سازد.

وی با اشاره به اینکه در این آلبوم موسیقایی ۱۰۰ نوع پیشخوانی را جمع‌آوری کرده است، افزود: این پیش‌خوانی‌ها متعلق به کاشان، تهران، قزوین، اصفهان و تفرش است که قدمت و پیشینه آن‌ها به دوره ناصری برمی‌گردد.
وی درباره دلیل کمرنگ شدن تعزیه در میان مردم گفت: پیدایش دوره تجدد در ایران و سنت‌ستیزی و ورود گرامافون به ایران و همچنین تاسیس رادیو منجر به کمرنگ شدن تعزیه شد.

به گفنه صالح‌پور در این اثر ۴ ساعت موسیقی به همراه ۳۳ قطعه وجود دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که باتوجه به اینکه گفته می‌شود بسیاری از آهنگ‌های معروف؛ ریشه در تعزیه دارد، گفت: به فرض مثال تصنیف «مرغ سحر» در سال ۱۳۰۱ نوشته شده است؛ این درحالی است که لحن آن در سال ۱۲۸۵ موجود و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: برای این تحقیق بیشتر از یک سال زحمت کشیده است و منابع آن‌ها را از تحقیقات، کتابخانه‌ها و پژوهش‌های می‌دانی به دست آورده است.

وی افزود: عمده این پیشخوانی‌ها به دوران ناصرالدین شاه برمی‌گردد و هم اکنون شاهدیم که بسیاری از آهنگ‌های معروف امروز مانند مرغ سحر، چهره به چهره، نور دیده از تعزیه‌های ما برگرفته شده است و این نشان می‌دهد که تعزیه ما مقدم بر این آهنگ‌ها بوده است.

در ادامه ناصح‌بخت با اشاره به اینکه هم اکنون تعزیه در اوج خود نیست، گفت: متاسفانه به دلیل ممنوعیت‌ها؛ تعزیه که روزگارانی هر روز در تکیه دولت اجرا می‌شد به روستا‌ها و جاهای دور تبعید شد و این تبعید شدن منجر به تحریف و کوتاه شدن تعزیه شد.

وی ادامه داد: همچنین بسیاری از تعزیه‌خوانان جدید به دلیل عدم شناخت تعزیه را مورد پسند مردم کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه باید از روزگاری ترسید که ما تعزیه را بعنوان می‌راث معنوی درخطر در یونسکو مطرح کنیم؛ تاکید کرد: این مشکل‌ همان اتفاقی است که برای نقالی افتاده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه هم‌اکنون بیش از ۵۰ یا ۶۰ نوع تعزیه وجود نداشته باشد، ادامه داد: یک زمان در تکیه دولت هر روز مراسم تعزیه اجرا می‌شد که می‌توان محاسبه کرد تعداد تعزیه‌های ما باتوجه به شهرهای مختلف به بیش از ۲ هزار نسخه برسد که متاسفانه بخش اعظمی از آن‌ها هم اکنون دراختیار ما نیست و نابود شده است.
وی اظهار امیدواری کرد که با تاسیس بنیاد تعزیه؛ بتواند از نابودی می‌راث تعزیه ما جلوگیری کند و از دوباره کاری در زمینه پژوهش‌های تعزیه جلوگیری کند.