موسیقی ما - حدوداً یک ماه قبل آلبوم «گل بیتا» با صدای زنده‌یاد «مرتضی پاشایی» منتشر شد. آلبومی که تا چند هفته پیش از انتشار، خیلی‌ها از وجود آن اصلاً خبر نداشتند و تصور نمی‌کردند پس از «اسمش عشقه» باز هم آلبومی با صدای مرحوم پاشایی شنیده شود.
 
در طول این یک ماه، نظرات گوناگونی درباره «گل بیتا» از سوی مخاطبان و اطرافیان آن خواننده فقید بیان شد. سایت «موسیقی ما» در پرونده بررسی آلبوم «گل بیتا» به سراغ دوستان نزدیک و هنرمندانی رفته که طی این چند سال با مرتضی پاشایی همکاری کرده‌اند تا علاوه بر نقد اثر، خاطرات و نظراتی که از مرحوم پاشایی درباره «گل بیتا» شنیده بودند، بازگو شود. در بخش اول این پرونده با نوازندگانی گفتگو کرده‌ایم که در ارکستر خواننده «یکی هست» کنار او حدود سه سال ساز زدند.
 

• انوشیروان تربتی: در حق مرتضی نامردی کردند

«انوشیروان تربتی»، نوازنده کیبورد و پیانو، اولین هنرمندی بود که درباره «گل بیتا» گفت: «من قبلاً راجع به این آلبوم با مرتضی صحبت کرده بودم. او همیشه نگران بود که این آلبوم رسماً منتشر شود و رضایت به چنین اتفاقی نداشت. این آلبوم را نخریدم و گوش نکردم و فقط بخش‌هایی از آن را چند سال قبل شنیده بودم. به نظر من ناشرین این آلبوم واقعاً کار زشتی انجام دادند. حداقل اگر از مرتضی پاشایی امضایی داشتند، می‌توانستند زمانی که او در قید حیات بود، آلبومش را منتشر کنند. نه اینکه پس از درگذشت او منتظر چنین مناسبتی شوند که اسم او دوباره در جامعه مطرح شده و این آلبوم را پخش کنند. «گل بیتا» اثری نبود که مورد تأیید مرتضی باشد. هر خواننده‌ای در دورانی فعالیت‌اش را شروع و در ادامه پیشرفت می‌کند و به مرحله‌ای می‌رسد که مورد تأیید خودش و مخاطبان‌اش است. این آثار برای ده سال قبل است و من از اطرافیان‌اش شنیده بودم که مرتضی همان ده سال قبل هم راضی به تولید و انتشار این آلبوم نبوده است. نگرانی مرتضی درباره آلبوم «گل بیتا» به خاطر مسائل حاشیه‌ای یا مادی نبود. مرتضی نگران زیر سوال رفتن اسمش با انتشار این آلبوم بود و به اعتقاد خودش کارها در آن حدی نبود که پخش شود.»
 
او درباره اجرای زنده قطعات این مجموعه هم گفت: «ما هیچ وقت قطعاتی از این مجموعه را در کنسرت‌ها اجرا نکردیم. البته برای اجرای صحنه‌ای، آثار باید به شورای موسیقی ارائه شوند و مجوزهای لازم برای آنها گرفته شود که این آلبوم اصلاً دست مرتضی نبوده که اجازه اجرایش را داشته باشد. ما فقط آلبوم «یکی هست» به همراه تک‌قطعاتی که قبل و بعد از آن منتشر شده بود را اجرا می‌کردیم. من نمی‌دانم چه قطعاتی در این نسخه که رسماً منتشر شده قرار دارند.»
 
تنظیم‌کننده دو قطعه آلبوم «اسمش عشقه» در پایان گفت: «من از این اتفاق ناراحت‌ام، چون صددرصد سوءاستفاده بود، نه هیچ چیز دیگری. به دلیل اینکه مرتضی پاشایی در شروع کارش به آدم‌هایی اعتماد می‌کند و اتفاقاتی بین آنها رخ می‌دهد و این‌که همان افراد از آن اتفاقات برای کسب درآمد استفاده کنند، مناسب نیست. حرکت زشتی بود و واقعاً در حق مرتضی نامردی و وجهه خودشان را در مارکت موسیقی خراب کردند. من از آدم‌های معمولی اطرافم شنیدم که می‌گفتند این چه اثری بود که اسم مرتضی را روی خودش داشت و حیثیت این خواننده را می‌برد.»
 

• فرشید ادهمی: تنظیم‌ها خام بود و قطعات شکل ماکت داشتند

فرشید ادهمی، نوازنده گیتار، در ابتدا گفت: «تا حدود دو سال قبل که با «مرتضی پاشایی» کار می‌کردم، همیشه می‌شنیدم که «گل بیتا» اولین آلبومی بوده که با صدای او منتشر شده است. همان زمان یک مرتبه به شکل گذرا و نه دقیق، گوش دادم و فقط همان قطعه «گل بیتا» کمی جذبم کرد. کاملاً مشخص بود که مرتضی در این آلبوم به دنبال کسب تجربه بوده. یکی از نکاتی که من پس از شنیدن آلبوم «گل بیتا» استنباط کردم، این بود که مرتضی از همان زمان در حال تمرین روی تحریرهای خود بوده و تلاش داشته که امضایی در خواندن خود بسازد یا پیدا کند. او نشان داد که از همان ابتدا ملودی‌ساز خوبی بوده ولی صدایش در آن مجموعه هنوز خام بود. قدرت خواندن مرتضی در آن آلبوم به اندازه آثار دو سال آخر عمرش نبود و مشخص است که طی این‌ سال‌ها روی وکال خود کار کرده بود. تنظیم‌ها هم خام بود و قطعات شکل ماکت داشتند. می‌توان گفت «گل بیتا» یک آلبوم خیلی معمولی بود و خود مرتضی هم خیلی دوست نداشت که این اثر شنیده شود. خودش در این سال‌های اخیر احساس می‌کرد که چیزهای بهتری یاد گرفته و عرضه کرده است.»
 
ادهمی در مقایسه آلبوم «اسمش عشقه» با «گل بیتا» به این نکات اشاره کرد: «مطمئناً سطح آلبوم «اسمش عشقه» بسیار بالاتر است و حتی به نظر من سطح برخی قطعات «اسمش عشقه» از آلبوم «یکی هست» هم بالاتر است. مثلاً پنج یا شش ملودی این آلبوم با نظر خود مرتضی انتخاب شده بود و مرتضی همیشه می‌گفت که این قطعات را برای آلبوم جدید کنار گذاشته‌ام. البته احساس می‌کنم برخی از قطعات «اسمش عشقه» را صرفاً به این دلیل در آلبوم گذاشته‌اند که تعداد قطعات بیشتر شود و خودش اگر بود، این کارها را انتخاب نمی‌کرد. تنظیم‌های «اسمش عشقه» هم از هر لحاظ بسیار بهتر و قوی‌تر از «گل بیتا» بود؛ چون افرادی که برای تنظیم تاسمش عشقه» انتخاب شدند، اغلب همان نفراتی بودند که خود مرتضی دوست داشت با آنها کار کند. در مقوله میکس «اسمش عشقه» یک مشکل بزرگ وجود داشت که دست همه بسته بود. آن هم اینکه وکال مرتضی در یک حالت معمولی و به صورت ماکت ضبط شده بود. مرتضی عادت داشت که در اتاق خود با یک میکروفون ساده صدایش را ضبط می‌کرد تا صرفاً خط ملودی را به خاطر بسپارد. قرار بود که آن ماکت‌ها بعداً در استودیو ضبط شوند؛ ولی متأسفانه این اتفاق رخ نداد و تیم آلبوم «اسمش عشقه» تمام تلاش خود را کردند را تا میکس‌ها خوب شود. با این همه، در این بخش هم سطح بالاتری نسبت به آلبوم «گل بیتا» می‌بینیم!»
 
این نوازنده در پایان گفت: «مسائلی که درباره دنیای مرتضی پاشایی طی چند ماه اخیر مطرح شده، متأسفانه از موسیقی و هنر فاصله گرفته و بیشتر سمت حاشیه است. در بحث موسیقی من همیشه مرتضی را قبول داشتم. به دلیل اینکه خودم هم کار آهنگسازی می‌کنم، می‌توانم بگویم بهترین آهنگسازی بود که تاکنون دیده‌ام. در مورد موسیقی او نمی‌توانم چیزی بگویم و این بخش تا روز درگذشت او بود و جریان داشت. اما متأسفانه مسائل حاشیه‌ای و سوءاستفاده‌هایی که از این هنرمند توسط اشخاص مختلف به عمل آمده، ناراحت‌کننده است، مخصوصاً سر همین آلبوم «گل بیتا». می‌دانم که این آلبوم در زمان حیات مرتضی واگذار شده بود ولی واقعاً انتشار آن صورت خوشی نداشت.»
 

• حامد طاهری: مرتضی پاشایی از ابتدا مرتضی پاشایی نبوده است

دکتر «حامد طاهری»، نوازنده گیتار بیس، از ابتدای حضور مرتضی پاشایی روی استیج به عنوان رهبر ارکستر در کنار او حضور داشت. او ابتدا گفت: «آلبوم «گل بیتا» را حدوداً چهار سال قبل و در ابتدای همکاری با مرتضی شنیدم. آن زمان قرار بود که قطعاتی را برای اجرا در کنسرت‌ها انتخاب کنیم. او قطعاتی که داشت را ارائه کرد و گفت که آلبومی هم به نام «گل بیتا» دارم. همه آثارش را شنیدم و قطعاتی را برای کنسرت انتخاب کردیم اما خود مرتضی تمایلی برای اجرای قطعات «گل بیتا» در کنسرت‌ها نداشت. من هم دیدگاه او را داشتم و به این ترتیب، قطعات آن مجموعه در اجراهای ما شنیده نشد. من آلبوم را از قبل داشتم و شنیده بودم ولی ورژن جدید آن که به تازگی منتشر شده را تهیه نکردم؛ چون می‌دانم که مرتضی راضی به انتشارش نبود. نمی‌دانم که تغییری کرده یا نه، ولی مرتضی پاشایی از ابتدا مرتضی پاشایی نبوده است. او هم مانند تمامی خواننده‌ها از ابتدا آزمون و خطاهای زیادی داشته تا به یک خواننده پخته و پرطرفدار تبدیل شد.»
 
این نوازنده و تنظیم‌کننده حتی نسبت به انتشار آلبوم «اسمش عشقه» هم انتقاد دارد و نقد اصلی او به تنظیم‌های آن مجموعه است: «به نظر من حتی انتشار آلبوم «اسمش عشقه» هم غیرحرفه‌ای بود و نباید به آن شکل منتشر می‌شد. در حقیقت باید تا همان‌جا که مرتضی کار کرده بود و رد پایش در آثارش بود، به گوش مردم می‌رسید که خدا را شکر قطعاتی که در زمان حیاتش تولید کرد، به خوبی در میان مخاطبان شنیده شد. در قطعات آلبوم «اسمش عشقه»، صدای مرتضی کیفیت لامز را نداشت و برای پوشاندن این ضعف، از تنظیم‌های خیلی قوی بهره بردند و صدای تنظیم به شکل عجیب و غریب شنیده می‌شد. دلیلی نداشت که تنظیم خیلی فوق‌العاده استفاده شود تا کیفیت پایین صدای مرتضی به چشم نیاید و فکر می‌کنم این اشتباه بود. همه تنظیم‌کننده‌های آن آلبوم از دوستان بسیار خوب من هستند و زحمت زیادی برای «اسمش عشقه» کشیدند؛ اما به نظرم اگر قرار بود از صداهای به یادگار مانده از مرتضی استفاده کنند و بهره مالی وجود نداشته باشد، می‌توانستند آنها را به صورت تک‌قطعه منتشر کنند.»
 
اما او با این وجود، «اسمش عشقه» را بهتر از «گل بیتا» می‌داند و می‌گوید: «با همه این انتقادات، من ملودی‌های «اسمش عشقه» را بیشتر دوست دارم و ترانه‌های «مهرزاد امیرخانی» را نسبت به ترانه‌های آقای رفیعی بیشتر می‌پسندم. درباره تنظیم‌های آلبوم گل بیتا هم ترجیح می‌دهم صحبت نکنم، چون به اعتقاد من آن آلبوم یک اثر غیرقابل استفاده بود که از آن سوءاستفاده شد. اگر «گل بیتا» آلبوم خوبی بود، مرتضی به من می‌گفت که قطعاتش را مجدداً تنظیم و در کنسرت‌ها اجرا کنیم.»
 
دکتر طاهری صحبت‌های خود را با تعریف خوابی از مرتضی به پایان برد: «روز انتشار آلبوم «گل بیتا» خوابی دیدم که شاید تعریف آن خالی از لطف نباشد. در خواب دیدم که مرتضی خیلی عصبی نزد ما آمد و چند مرتبه قصد داشت تلفن همراه خود را به دیوار بکوبد. به او گفتیم که این کار را نکن و جلوی او را گرفتیم. پس از سه یا چهار مرتبه بالاخره او با عصبانیت تلفن همراه‌اش را به سمت دیوار پرتاب کرد. من هیچ وقت (چه در زمانی که با هم کار می‌کردیم و چه چندباری که به خوابم آمد) هیچ‌گاه ندیده بودم که تا این حد عصبانی باشد. مسلماً اگر مرتضی در قید حیات بود، اجازه نمی‌داد این آلبوم منتشر شود.»
 
در بخش‌ بعدی این پرونده با تنظیم‌کننده‌هایی گفتگو کرده‌ایم که طی این سال‌ها با مرحوم مرتضی پاشایی همکاری داشته‌اند.