موسیقی ما - گروه موسیقی «هم‌آوایان» با سرپرستی حسین علیزاده و آواز محمد معتمدی، شب گذشته تازه‌ترین کنسرتش را که در راستای احیای شعر فراموش شده «بحر طویل» برگزار شد، در برج میلاد روی صحنه برد.

حسین علیزاده و محمد معتمدی در این سال‌ها همکاری‌های متعددی با هم داشته‌اند که آلبوم منتشر شده «عشقیم گل» تازه‌ترینِ این همکاری‌ها است و حالا دوباره در برنامه‌ای با یکدیگر روی صحنه رفتند که رپرتوآر آن همگی از ساخته‌های جدید این نوازنده تار و استاد آهنگساز است.

محور اصلی این اجرا به گفته حسین علیزاده، نگاهی به یک فرم شعر فراموش شده بود که زمانی در میان مردم رواج داشته است. علیزاده در این‌باره گفته بود: «من احساس می‌کنم موسیقی در ایران شکل‌های خاصی پیدا کرده و نسل جدید ما که آرزویش عرضه‌ کردن موسیقی در دنیاست، ارتباط چندانی با نسل قبل و آن امانت تاریخی پیدا نکرده است. به همین جهت است که من فکر کردم باید این نقطه‌های فراموش شده را دوباره پیدا کنم و با «بحر طویل» به عنوان یکی از فرم‌های موسیقی ایرانی که عمدتاً در بخش طنز کار می‌شود، فضای موسیقایی را تجربه کنم.» و به این ترتیب بود که شب گذشته «بحر طویل» را که برگرفته از فرم ادبی ـ موسیقاییِ کهن مردم ایران است، با نگاهی تازه روی اشعار سیروس جمالی روی صحنه بردند.

بخش اول کنسرت به اجرای قطعاتی در دستگاه «راست پنجگاه» اختصاص داشت و با خواندن شعری از فریدون مشیری توسط محمد معتمدی، تصنیف «سرود گل» به عنوان قطعه اول اجرا شد. به رسم بسیاری از کنسرت‌های حسین علیزاده، بخشی از این اجرا به بداهه‌نوازی اختصاص داشت و به این ترتیب «چهار مضراب» به همراه بداهه‌خوانی با شعری از سایه، تصنیف «جان من» از شعرهای سلمان ساوجی، ساز و آواز با شعر سایه و تصنیف «می نوش» که روی شعری از حافظ آهنگسازی شده بود، پایان بخش قسمت اول این کنسرت بود.

بعد از یک استراحت کوتاه، گروه «هم‌آوایان» روی صحنه آمدند و بخش دوم کنسرت در دستگاه «چهار گاه» با اجرای قطعه «سلام» که بر اساس یکی از قطعات استاد حسن کسائی بود آغاز شد و به این ترتیب به این استاد بزرگ موسیقی ادای احترام شد. آواز با همراهی گروه و ساز آواز با اشعاری از شفیعی کدکنی، تصنیف «سوار می‌رسد» با کلام سیمین بهبهانی و مثنوی ساز آواز روی شعری از مولانا بخش‌های دیگر اجرا بودند. در ابتدای قطعه مثنوی ساز و آواز، دو بانوی نوازنده گروه «هم‌آوایان» یعنی نگار بوبان و سحر ابراهیم با نواختن سازهای خود و همراهی یکدیگر، چند دقیقه‌ای مردم حاضر در سالن را به شنیدن آوای عود و قانون مهمان کردند.

در انتهای برنامه نوبت به اجرای «بحر طویل» رسید، بخشی که برای حاضرین در سالن جذابیت بسیار زیادی داشت و در انتهای کنسرت مردم با تشویق‌های مکرر خواستار اجرای دوباره این قسمت شدند.
ساسان فاطمی (محقق و پژوهشگر موسیقی) در بخشی از بروشور این اجرا درباره «بحر طویل» نوشته: «بحر طویل نوعی شعر تقریبا فراموش‌ شده سنت ادبی ایران است که ظاهرا از دوره صفوی، به خصوص در فرهنگ‌های عامیانه یا مردمی چه مذهبی و غیرمذهبی رواج پیدا کرد. این نوع شعر به مصرع‌ها یا ابیات متقارن قابل تقطیع نیست و وزن آن از تسلسل یک رکن عروضی، غالبا «فعلاتن» شکل می‌گیرد. معمولا بحر طویل از بند‌های نامتقارن مختلفی تشکیل شده است که گاه در آن‌ها کلمات هم‌قافیه می‌آیند و قالبا کلمه انتهایی هر بند با بند دیگر قافیه می‌سازد.

بحر طویل را در فرهنگ مردمی می‌توان در حوزه موسیقی‌های مذهبی نیز مثل نوحه و تعزیه یافت، اما این نوع شعر بیشتر با مضامین فکاهی و طنز شناخته می‌شود مثل خیلی از قالب‌های شعری که با موسیقی همراه شده‌اند و نام خود را نیز به همان موسیقی داده‌اند، از جمله غزل (غزل خوانی)، رباعی یا ترانه یا دوبیتی، بحر طویل نیز در فرهنگ‌های مختلف محلی نام موسیقی است که این نوع شعر با آن خوانده می‌شود. به‌طور مثال، در خراسان، این موسیقی با مضامین جدی شعر (مثل مدح حضرت رسول) به همین نام «بحر طویل» شهرت دارد که ریتم آن کاملا با دو کشش بلند و دو کشش کوتاه رکن فعلاتن مطابقت می‌کند.

نوع فکاهی آن ظاهرا در قدیم، در میان مطرب‌های ایرانی رواج داشته و گونه‌ای آواز ضربی به حساب می‌آمده که احتمالا از نظر ملودیک بی‌شباهت به ضربی‌خوانی یا پاضربی‌خوانی‌های همان مطرب‌ها نبوده است. متأسفانه حتی بازماندگان دسته‌های بزرگ روحوضی قدیم هم امروز این آواز را فراموش کرده‌اند و آن را اجرا نمی‌کنند. یک نمونه منحصربه‌فرد از یک اجرای تفننی این آواز توسط استاد فقید حسین تهرانی در دست است که از همان الگوی ریتمیک دو کوتاه و دو بلند در وزن موسوم به شش هشتم تبعیت می‌کند و مثل پاضربی‌خوانی‌های مطربی در قسمت اعظم قطعه از ملودی‌ای با انحنای کم و گفتار‌گونه (راست نغمه) برخوردار است.

بحر طویل یکی از اشکال پالوده ذوق شعری - موسیقایی مردمی است که احیا و بازسازی آن در چارچوب موسیقی هنری، حرکتی در جهت بازیابی ارزش‌های اصیل است.»

آنچه در این بخش به مخاطب ارائه شد قطعاً اجرای عین به عین این فرم نبود و امضای حسین علیزاده نیز در این فضای اجرایی به چشم می‌آمد، در کنارش محمد معتمدی هم به خوبی توانست از عهده این بخش - که خواندنش با موسیقی برای خواننده بسیار سخت و نفس‌گیر است - برآید.

در این کنسرت پژمان حدادی (تمبک، سازهای کوبه‌ای)، علی بوستان (شورانگیز)، سیامک جهانگیری (نی)، سینا جهان‌آبادی (کمانچه)، نگار بوبان (عود)، صبا علیزاده (کمانچه)، سحر ابراهیم (قانون)، رادمان توکلی (بم‌تار)، سیاوش برهانی (تار) و محمد انشائی (قیچک) و سینا خشک بیجاری (تمبک)، تار حسین علیزاده را همراهی کردند.

کنسرت حسین علیزاده و گروه «هم‌آوایان» امشب نیز طی دو سانس در برج میلاد روی صحنه می‌رود و بعد از آن تور کنسرت‌های شهرستان آنها آغاز می‌شود.