به روال هرسال، امسال هم به صورت اختصاصی به موسیقی فیلم‌های جشنواره فیلم فجر می‌پردازیم. این‌طور که از لیست اسامی آهنگسازان جدید روی تیتراژ فیلم‌ها پیداست، امسال را شاید بتوان سال شگفتی‌های موسیقی متن دانست. حالا ده روز زمان داریم تا ببینیم این اسامی جدید چه طعم و رنگی را به سینمای ایران اضافه کرده‌اند و آیا جای خالی بزرگانی را که چندین سال است از عرصه ساخت موسیقی در سینمای ایران دور افتاده‌اند، پر خواهند کرد یا نه.


از میان این اسامی جدید می‌توان به محمدرضا حیدری اشاره کرد که ساخت موسیقی آخرین فیلم مرتضی فرشباف «تومان» را به عهده داشته و امروز به بهانه اکرانش در روز اول جشنواره، مفصل‌تر به آن خواهیم پرداخت. همچنین میلاد موحدی که در جشنواره امسال «دشمنان» و «پدران» را آهنگسازی کرده، رضا شبیری «بی‌صدا حلزون» را، موسیقی «تعارض» را مهران قایدی‌پور ساخته،  بهرنگ قدرتی ساخت موسیقی «زنبور کارگر»، و نیما فخرآرا «آن شب» را به عهده داشته‌اند. سیاوش امامی آهنگسازی «عروسی مردم» را عهده‌دار بوده، حمیدرضا یراقچیان و محمدرضا لطفی هم در زمره آهنگسازانی هستند که امسال در جشنواره، آثارشان روی تصاویر شنیده می‌شود.
 
اما خاطرتان باشد در سال‌های گذشته، بامداد افشار را به عنوان آهنگساز خوش‌قریحه‌ای که در موسیقی‌اش نوگرایی و نگاه تجربی داشت شناختیم. او امسال هم در بخش نگاه نو، اولین فیلم بلند بهمن و بهرام ارک «پوست» را ساخته، البته «سینما شهرقصه» کیوان علیمحمدی را هم آهنگسازی کرده. می‌شود انتظار داشت که او باز هم روحیه تجربه‌گرایش را حفظ کرده و می‌توان به انتظار شنیدن موسیقی متفاوتی نشست.
 
رامین کوشا هم که در کارنامه‌اش شاگردی هانس زیمر و جان ویلیامز را دارد، برای اولین بار با مجید مجیدی همکاری کرده که طبیعتاً نمی‌بایست نتیجه بدی داشته باشد.
 
اما در میان اسامی مشهور می‌شود انتظار شنیدن اثر کارن همایونفر روی «خروج»، آخرین ساخته حاتمی‌کیا، و همین‌طور «روز بلوا» را کشید. ستاراورکی هم با «خون شد» و «سه کام حبس» در جشنواره امسال حضور دارد که درباره موسیقی «خون‌ شد» روایت‌های متعددی شنیده می‌شود. کما اینکه موسیقی در سینمای کیمیایی همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد.
 
«عنکبوت» هم که جزو فیلم‌های ذخیره است را حامد ثابت آهنگسازی کرده که طبق سابقه درخشان او در آهنگسازی، می‌توان با اشتیاق به انتظار تماشایش ماند.
 
اما امیر توسلی که به آهنگسازی فیلم‌های خوب کمدی شهرت دارد، قسمت دوم «خوب بد جلف» را ساخته و به همکاری مشترک‌اش ادامه داده.  حبیب خزایی‌فر هم که با محمدحسین مهدویان چندین بار همکاری کرده این بار در «درخت گردو» هم این همکاری را ادامه داده. افشین عزیزی آهنگساز جوان هم که از آخرین ساخته‌هایش می‌توان به «تختی» به تهیه‌کنندگی سعید ملکان اشاره کرد، امسال «روز صفر» را به کارگردانی او آهنگسازی کرده. کریستف رضاعی نیز «عامه پسند» سهیل بیرقی را دارد و استاد حسین علیزاده هم برای «آتابای» آخرین ساخته نیکی کریمی موسیقی ساخته است.
 
سحر سخایی نیز که در چندین کار اخیر بهنام بهزادی آهنگسازی را به عهده داشته، این بار برای آخرین ساخته همسرش «من میترسم» موسیقی نوشته. بهزاد عبدی نیز آهنگسازی دو فیلم «پسرکشی» و «آبادان ۱۱۶۰» مهرداد خوشبخت را عهده دار بوده است.
 
 در روز اول جشنواره در سینما چارسو سه فیلم «لباس شخصی»، «پدران» و «تومان» به نمایش درآمد. «پدران» را میلاد موحد آهنگسازی کرده بود که کارگردانی آن بر عهده سالم صلواتی بود. او دانش‌آموخته موسیقی است و تا به حال سریال‌های مختلف و فیلم‌های متفاوتی را آهنگسازی کرده و البته زیر اشعار احمدرضا احمدی نیز موسیقی ساخته است.
 
محمدرضا حیدری که آهنگسازی «تومان» را عهده‌دار بوده، برای اولین بار دست به آهنگسازی یک اثر سینمایی زده. او که از هم‌دوره‌ای‌های «مرتضی فرشباف» آهنگساز فیلم بوده، طی این سال‌ها علاوه بر ایران در سوئد نیز مشق آهنگسازی کرده. آنهایی که «تومان» را دیده‌اند می‌دانند که تا چه اندازه با فیلم متفاوتی مواجه هستند. به همان نسبت موسیقی استفاده شده برای این فیلم هم متفاوت است. متفاوت نه از بابت جنس موسیقی، بلکه بیشتر به لحاظ تنوع محتوایی آن.
 
در موسیقی «تومان» می‌شود همه نوع موسیقی پیدا کرد. از موسیقی فولکلور، تا راک آلترناتیو از موسیقی پاپ تا موسیقی الکترونیک. فیلم با ریتم تند آغازمی‌شود و موسیقی هم از ابتدا هم‌پای فیلم روی تصاویر می‌آید. اما همچنان که تصاویرِ تند از حال و هوای اکشن، به تصاویر عاشقانه پیوند می‌خورند و تصویر آیلین را با لباس و روسری رنگی دختر ترکمن می‌بینیم، فضای موسیقی هم ترکی می‌شود. آهنگساز برای این تصاویر از یک موسیقی محلی ترکیه‌ای که با صدای یک خواننده قدیمی اجرا شده استفاده کرده است. او چندبار سراغ این ترک موسیقی در فیلم می‌رود تا آنجا که تصویر دختر با این موسیقی عجین می‌شود.
 
از آنجایی که بخش عمده فیلم در فضای قمار و شرط‌بندی می‌گذرد، موسیقی انتخابی توسط آهنگساز نیز موسیقی الکترونیک است تا بتواند فضای افکتیو مورد نظر و آمبیانس لازم را که در هم‌خوانی با کامپیوترها و صحبت‌ها و عجله‌هاست بازنمایی کند. هرجا فضا تغییر می‌کند و طبیعت و نور جایی را در تصاویر باز می‌کنند، لحن موسیقی هم به ترکی و محلی تغییر می‌کند.
 
در «تومان» صدا هم به اندازه‌ی موسیقی نقش دارد. علاوه بر این ترکیب صدا و موسیقی به خوبی اتفاق افتاده است. از بهترین سکانس‌های آن می‌توان به مسابقه اسب‌دوانی اشاره کرد که در آن موسیقی زیر صدای سم اسب‌ها شنیده می‌شود و در ترکیب با صدای گزارشگر مسابقه که از بلندگوی ورزشگاه شنیده می‌شود، ملغمۀ غریبی را می‌آفریند؛ ترکیبی از استرس و زیبایی.
 
اما این تغییرفضاهای موسیقی که در برخی سکانس‌ها به کلی با تغییر ماهیت مواجه است گاه به ضرر کلیت موسیقی فیلم تمام شده. انگار که بر قامت موسیقی «تومان» نمی‌توان یک رخت واحد پوشاند و لباس موسیقی‌اش بی‌شباهت به لباس‌های بالماسکه نیست. این تلاطم و تغییر که گاه با موسیقی انتخابی، گاه با موسیقی محلی، گاه موسیقی ساخته شده در فضای پاپ-کلاسیک و گاه راک می‌تواند منجربه به‌هم‌ریختگی ذهن مخاطب شود. آن هم مخاطبی که ناگزیر از تماشای دو ساعت و ده دقیقه فیلم و دسته و پنجه نرم کردن با تصاویر متعدد، قاب‌های غیرمرتب، و قصه‌ای که نیست است!
 
مرتضی فرشباف که از خوش‌ذوق‌ترین کارگردانان جوان ایران است، همیشه برای موسیقی نقشی ویژه قائل بوده و هست و خودش هم شنونده خوب و جدی موسیقی است. مثلاً در جایی در انتهای فیلم، او پیشنهاد استفاده از موسیقی مایکل نایمن در فیلم «آشپز، دزد، همسرش و معشوقش» را داده تا علاوه بر ارجاع موسیقایی، به نوعی داستان این دو فیلم را هم به هم پیوند زده باشد. اما شاید آقای کارگردان خوش‌سلیقه ما می‌توانست با پیدا کردن یک رشته نخ منسجم‌تر برای موسیقی فیلمش، به ذهن آشفته و خسته مخاطبش هم کمک کند تا به یاری موسیقی، فیلم را بیشتر پیدا کند و ارتباط قوی‌تر و موثرتری با آن پیدا کند.
 
به هر حال باید به محمدرضا حیدری تبریک گفت که توانسته برای فیلم دشوار فرشباف آهنگسازی کند. شک ندارم که هم‌چون دیگر عوامل فیلم آهنگساز هم کاری بس دشوار را پیش رو داشته. ضمن این‌که ساخت موسیقی برای لحظاتی چون صحبت‌‌های عزیز و داوود در انتهای فیلم از لحظات خاطره‌انگیز موسیقی این فیلم محسوب می‌شود که در کنار کلیت آن و انتخاب قطعات، نوید ورود یک آهنگساز نوگرا را به سینمای ایران می‌دهد.