روز دوم جشنواره، روز صداهای تجربی و تازه بود. آهنگسازانِ به نسبت کم‌کارتری که با رنگ‌های جدید و سلایق خاص‌تر، سراغ سینمای ایران را گرفته‌اند و خوشبختانه کارگردانان و تهیه‌کنندگانی داشته‌اند که به قریحه متفاوت آنها احترام گذاشته‌اند. «دشمنان» با آهنگسازی میلاد موحدی، «تعارض» به آهنگسازی حمیدرضا یراقچیان و «سینما شهر قصه» به آهنگسازی بامداد افشار فیلم‌های روز دوم بودند که به بررسی آنها پرداخته‌ایم.
 

• دشمنان؛ ویولن‌هایی برای زهره

علی درخشنده فیلمی خلوت ساخته که یک پرسوناژ اصلی دارد؛ زهره با بازی رویا افشار. یک شخصیت پیچیده، پر از گره‌های روانی که در ظاهر بسیار ساده و موقر به نظر می‌آید. میلاد موحدی آهنگسازی که تازه فعالیت‌هایش در سینمای ایران رو به افزایش است، موسیقی‌ای مشابه جنس فیلم و این تک‌پرسوناژ برای «دشمنان» نوشته. فیلم تا نیم ساعت بعد از آغاز، موسیقی متن ندارد. اما وقتی مادر سر مزار فرزندش شهاب حاضر می‌شود، موسیقی نیز همراه با ضجه‌های او شنیده می‌شود. «دشمنان» صدای سازهای زهی است که گهگاه پیانو هم به آنها افزوده می‌شود؛ پیانویی که توسط خود آهنگساز نواخته شده. موسیقی هاشورهای تماتیکی است که زده شده و از آن عبور می‌شود. شخصیت زهره و حضورش دلیل حضور موسیقی است. هرجا زهره و تنهایی‌هایش، زهره و درونش، زهره و افکارش تنها هستند، موسیقی هم همانجا است.
 
موحدی یک تم اصلی هم برای موسیقی‌اش در نظر گرفته که در واریاسیون‌های مختلف نواخته می‌شوند اما این تم هیچگاه به مرحله بالاتری ارتقا پیدا نمی‌کند. مثل خود شخصیت نیست که لایه های متعدد داشته باشد و تماشاگر علاقمند کشف آن باشد. موسیقی نه آنچنان تم به یادماندنی‌ای دارد و نه لایه‌های زیرینی که از پس تم اصلی شنیده شود و میل به غور را در شنیدن آن ایجاد کند.
 

• تعارض؛ همه و هیچ

حمیدرضا یراقچیان که عهده‌دار سکان آهنگسازی «تعارض» بوده، مطمئناً وظیفه سنگینی را به عهده داشته، چرا که محمدرضا لطفی در مقام کارگردان آنقدر جا برای مانور موسیقی باز دیده که تقریباً کمتر دقیقه‌ای از فیلمش را می‌توان بدون موسیقی دید. نکته دیگر در سختی کار آهنگساز این بوده که از چندین و چند ژانر موسیقی در «تعارض» بهره گرفته از موسیقی باخی که با هارپسیکورد نواخته شده تا موسیقی‌های عروسی! شاید باورتان نشود، اما نسبت استفاده از این دو نوع موسیقی حداقل(!) که در مغرب و مشرق سیر می‌کنند به یک اندازه است. همین تفاوت جزئی کوچک می‌تواند به شما تنوع زیستی موسیقی را در «تعارض» نشان دهد.
 
«تعارض» هم همچون «دشمنان» فیلمی است تک پرسوناژ. ما همراه شخصیت اصلی داستان «رضا تمدن حیدرآبادی» هستیم. این شخصیت که به گفته خودش نویسنده است، دنیایی از تنهایی‌ها دارد که در این تنهایی‌ها بسته به مود و حال و روزش، موسیقی‌های مختلف می‌توان شنید. آنچه که آهنگساز در مقام طراح موسیقایی برای موسیقی متن در نظر گرفته، موسیقی‌ای بر پایه سازهای زهی است که زیر نریشن‌های رضا می‌آید. این زهیه‌ها گاه صدای تکِ ویولن‌سلی است که در ترکیب با صدای تیک و تاک ساعت شنیده می‌شود و گاه در قالب یک کوارتت. اما زمانی که شهلا که همراه با عشق در فیلم حضور دارد، موسیقی کلاسیک هم هست.
 
در «تعارض» موسیقی انتخابی نقش پررنگی دارد، موسیقی‌های متنوعی که باعث پر کردن خلاهای شخصیتی و همچنین رنگ فیلم شده‌اند. با اینکه موسیقی از نظر حجمی حضوری چشمگیر دارد، اما سر و صدا و تنوعش آزاردهنده نیست. اتفاقا در مواردی این تنوع در کنار قاب‌های فیلم، جذاب هم از آب درآمده‌اند.
 
حسین قورچیان که ترکیب صدا را در این فیلم به عهده داشته‌ نیز در این رنگ‌آمیزی صوتی نقش پررنگی ایفا کرده؛ چرا که گاه صداها، به شکلی تکرارشونده و آهنگین کنار هم قرار گرفته‌اند.
 
با این وجود موسیقی «تعارض» صاحب شخصیتی واحد نیست. نمی‌توان این را لزوماً به‌عنوان نقص این موسیقی در نظر گرفت، چرا که مدل چیدمان تصویری و روایی این فیلم، طالب موسیقی‌ای است متنوع، اما بعید می‌دانم که این اثر در کارنامه سینمایی حمیدرضا یراقچیان جایگاه ویژه‌ و البته ماندگاری را پیدا کند که دلیل اصلی آن هم عدم‌ تمرکز آهنگساز روی یک وضعیت موسیقایی بوده است.
 

• سینما شهر قصه؛ بزرگداشتی برای تاریخ موسیقی فیلم ایران

بامداد افشار که نگاه او در موسیقی فیلم برای آنهایی که همچون من دنبالش می‌کنند جذاب است، همیشه برای تجربه نقشی ویژه قائل است. در چنین فضایی طبیعی است که کارگردانانی سراغ او بروند که خودشان و سینمایشان سرشار از تجربه‌گرایی باشد. قطعاً کیوان علیمحمدی یکی از همان‌ها است.
 
«سینما شهر قصه» از اولین لحظه با موسیقی وارد می‌شود و از همان ابتدا با صدای بلند اعلام می‌کند که موسیقی عنصر مهمی در پیشبرد قصه است. «سینما شهر قصه» علاوه بر اینکه بزرگداشت سینمای ایران است، بزرگداشتی است برای تاریخ موسیقی فیلم ایران. موسیقی به تنهایی در این فیلم روایتگر است و صاحب شخصیت. در بسیاری از سکانس‌ها که یادآوری نوستالژیک سینمای ایران در دوره‌های مختلف است، این موسیقی‌های شنیدنی آهنگسازان بزرگ سینمای ایران است که پیونددهنده‌ی داستان با تاریخ سینمای ایران هستند. از این دست می‌توان به موسیقی قیصر، بوی پیراهن یوسف و دندان‌ مار اشاره کرد.
 
بامداد افشار در عین حال از واریاسیون‌های مختلفی برای همان‌ تم‌های قدیمی استفاده کرده تا پیوند داستان شخصیت فعلی با شخصیت‌های سینمایی حفظ شود. البته که به این فضای موسیقی رنگ و بوی قدیمی هم بخشیده است. در این روند عظیمِ گرته‌برداری موسیقی، افشار توانسته وحدتی محتوایی را هم بیافریند که جای تقدیر دارد.