موسیقی ما - ارکستر سمفونیک البرز به رهبری «سهراب کاشف» و ارکستر مایستری ارسلان کامکار، شب گذشته در دومین برنامه «شب آهنگسازان ایرانی»، رپرتوار خود را به اجرای قطعات لوریس چکناواریان اختصاص داد. این برنامه در واقع اقتباسی از سوئیت‌های مختلف این آهنگساز و مایستروی جهانی در آستانه هشتاد سالگی بود که تاکنون 80 اثر نگاشته و بخش مهمی از آنها را به عاشقانه‌ها اختصاص داده است. شاید به همین دلیل است که چکناواریان در کلیپی که پیش از شروع کنسرت از او پخش می‌شود این اجرا را به «عشق» تقدیم می‌کند و می‌گوید: «عشق را همیشه زنده نگه دارید چراکه با عشق زنده‌ایم».

به گزارش سایت «موسیقی ما» ارکستر البرز در اولین کنسرت خود که مربوط به اجرای آثار هوشنگ کامکار بود، بخش اول برنامه را به اجرای آثار کلاسیک و بخش دوم آن را به اجرای قطعات ایرانی اختصاص داده بود؛ اما بنا به گفته‌ي سهراب کاشف، در این برنامه رسم را شکستند و تمام قطعات این کنسرت به اجرای قطعات لوریس چکناواریان اختصاص داده شد. پیش از شروع برنامه به دلیل فوت پدر محمدحسین تفرشی تهیه‌کننده کنسرت، گروه به احترام پدر او بعد از یک دقیقه سکوت برنامه را آغاز کردند و در ابتدا قسمت‌هایی از «سوئیت آرارات» که در هفت بخش نوشته شده را اجرا کردند. این قطعه که مربوط به فرود کشتی نوح روی آرارات به روایت تورات است در پنج بخش اجرا شد.

قطعه دوم این برنامه به اپرای «پردیس و پریسا» اختصاص داشت که چکناواریان آن را در سال 1972 میلادی (1350 خورشیدی) یعنی زمانی که رهبر اپرای تهران بود نوشته و اولین‌بار هم در همان سال اجرا شده است. این اپرای از قطعات بسیار مشهوری است که در همان سال‌ها بسیار مورد توجه قرار گرفت، به طوری که کمپانی BMW از آن در تبلیغات خود استفاده کرد و در کشورهایی نظیر مکزیک نیز این قطعه نزدیک دو سال از تلویزیون پخش شد. ارکستر البرز در این اجرا دو سوئیت از این اپرا را اجرا کرد. «رقص پیزیکاتو» بخشی از سوئیت دوم بود که در آن سازهای زهی در سکوت سایر سازهای ارکستر به اجرایی به صورت پیزیکاتو - بدون آرشه- پرداختند.
 

• عشق به روایت لوریس چکناواریان

قسمت بعدی برنامه اختصاص داشت به عاشقانه‌های (Love Songs) چکناواریان که 16 قطعه برای آن نوشته و 5 قطعه از آن در شب عاشقانه‌های این هنرمند اجرا شد. در مورد آثار این آهنگساز باید به این نکته هم توجه کنیم که برخی از کارهایش در نسخه‌های مختلفی نوشته شده‌اند، مثلا در مورد سمفونی شماره «۱» (رکوییم) نسخه دومی از آن برای 70 ساز کوبه‌ای و ترومپت و نسخه سوم برای گروه کر، سازهای کوبه‌ای و ترومپت نوشته شده یا مثلا کویینتت بادی او که نسخه دیگری از کنسرتو ویولون خودش است و همینطور «سوئیت آرارات». قطعات «Love Songs» او هم از این قائده مستثنی نیست و دو ورژن از آن موجود است که یکی همراه با گروه کُر و دیگری برای ارکستر تنظیم شده است که ما شاهد ورژن دوم این قطعات در کنسرت بودیم. سهراب کاشف پیش از اجرای این بخش با اشاره به شوخ طبعی چکناواریان گفت: «آقای چکناواریان به من گفت عاشقانه‌ها را طوری رهبری کن که مردم عاشقم شوند، اما طوری رهبری نکن که عاشق خودت شوند.» در این قطعات غم و شادی‌های عشق و هیجان آن به تصویر کشیده شده بود و این بخش با اجرای قطعه Love For Ever که تصویری از شکوه و عظمت عشق را نشان می‌داد به پایان رسید.

اپرای «رستم و سهراب»، پنجمین بخش از این کنسرت بود که لوریس چکناواریان 25 سال برای نوشتن آن زمان صرف کرده است و ده سال پیش شاهد اجرای عروسکی آن توسط «بهروز غریب‌پور» بودیم، شاید بتوان گفت این آهنگساز جزو نخستین موسیقی‌دان‌های ایرانی است که به فردوسی و داستان‌های شاهنامه توجه نشان داده که انعکاسش را در اپراهایی چون «رستم و سهراب»، «رستم و اسفندیار» می‌توان دید. در این کنسرت یک سوئیت از این اپرا اجرا شد که مربوط به صحنه‌ای عاشقانه از شاهنامه است؛ صحنه‌ای که تهمینه به خوابگاه رستم می‌رود و به او اظهار عشق می‌کند. روح شرقی برخی آثار چکناوارایان در این قطعه به خوبی احساس می‌شد و در واقع یک قطعه کلاسیک ایرانی به گوش شنونده می‌رسید.

بخش آخر کنسرت به پوئم سمفونی «کوروش کبیر» اختصاص داشت؛ این سمفونی در سه قسمت و ده قطعه نوشته شده که بخش‌هایی از آن در این برنامه اجرا شد. این قطعه که بخش اول آن مربوط به ازدواج ماندانا و کامبیز بود با ترومپت آغاز شد و با پیوستن بادی‌ها و زهی‌ها، فضایی پرشکوه و با قدرت به وجود آورد. در بخش‌های بعدی که با قطعه منشور حقوق بشر پایان یافت، اجرای پر قدرت سازهای بادی رنگ و بویی حماسی و با شکوه به این مجموعه داده بود که در کنار ضربات قوی سازهای کوبه‌ای، این فضای حماسی تشدید می‌شد. چکناواریان برای نوشتن اين سمفونی از كتب تاريخی 2 تن از مورخان يونانی به نام‌های «هرودوتوس» و «سنوفون» بهره گرفته و دو سال پیش نوشتن آن را به پایان رسانده که اولین اجرای آن همان سال به مناسبت نمايش لوح «كوروش كبير» در نواحی مختلف ايالات متحده آمريكا توسط گروه فيلارمونيك در «سانفرانسيسكو» به رهبری «لوريس چكناواريان» رقم خورد.
 

• سورپرایزی که به رهبری لوریس چکناواریان ختم شد

با پایان این بخش رهبر ارکستر سمفونیک البرز اعلام کرد در ادامه سورپرایزی برای تماشاگران دارد و قطعه دیگری از چکناواریان با نام «ایران» بر اساس شعری از علی عبدالهی، به همراه گروه کُر علیرضا شفقی نژاد اجرا کرد. استفاده زیاد از صدای انسان و گروه کر نیز در زمره تکنیک‌هایی است که چکناواریان در بسیاری از کارهای خود از آن بهره گرفته است. البته از این تکنیک برای نخستین بار «بتهوون» در سمفونی نهم خود استفاده کرد و به این ترتیب یک موومان به سمفونی اضافه کرد و بعد‌ها به صورت پیشرفته‌تری آن را در آثار آهنگسازانی چون «مالر» و «اشتراوس» دیدیم.

بعد از پایان این قطعه حماسی بود که «کاشف» از لوریس چکناواریان که در بین تماشاگران نشسته بود، دعوت کرد تا روی صحنه بیاید و به صورت افتخاری بار دیگر این قطعه را رهبری کند. لوریس چکناواریان هم که در بین تشویق تماشاگران و با همراهی «سهراب کاشف» روی صحنه آمد، تحت تاثیر این شب قرار گرفته بود و بعد از به دست گرفتن چوب رهبری خطاب به تماشاگران گفت: «از شما عزیزان تشکر می‌کنم. من امشب خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم، آن هم به خاطر حضور شما که انقدر فوق‌العاده هستید. شما امشب در آستانه 80 سالگی من، به من زندگی دادید و من چنین هدیه‌ای از شما را هیچ‌گاه فراموش نخواهم کرد.»

این آهنگساز درباره اجرای ارکستر سمفونیک البرز گفت: «امروز دوستانم در گروه اجرایی فوق‌العاده بودند و من در طول اجرا، به شدت تحت تاثیر آنها قرار گرفتم؛ ضمن اینکه امروز سهراب کاشف را رهبر ارکستری جوان، فوق‌العاده پرحرارت و با احساس دیدم که خیلی چیزها را همین امشب از او یاد گرفتم. اصولاً زندگی همین است؛ یک خیابان دو طرفه که باید در آن از افراد مختلف آموخت؛ به ویژه اینکه این افراد، جوان‌ها باشند چراکه آنها دنیا را جور دیگری می‌بینند.»

به این ترتیب لوریس چکناواریان بعد از چند سال دوری از صحنه چوب رهبری به دست گرفت و قطعه «ایران» را به همراه ارکستر البرز رهبری کرد. هنرمندی که در این سال‌ها به نگاشتن قطعات موسیقی مشغول بوده و به همین دلیل چند سالی او را به عنوان رهبر روی صحنه ندیده بودیم. هنرمندی که به خصوص در این چند سال اخیر خلوت گزیده بود و در انزوای خود مشغول خلق آثارش بود و به همین دلیل است که می‌گوید: «پدر پدربزرگ من بعد از جنگ ارمنستان «چکناوار» -تارک دنیا- شد و 70 سال در کوه‌ها زندگی کرد. من هم در زندگی شخصی و هنری خود چکناوار بوده‌ام و همیشه در انزوای خود به سرمی‌بردم، در غیر این صورت نمی‌توانستم انقدر موسیقی بنویسم. من چون برای فردا زندگی می‌کنم، نگران امروز خود نیستم و امید دارم که آثارم در بین آیندگان زنده بماند. من از خود چیزی ندارم و تمام آثارم را از مردم و خداوند الهام می‌گیرم و مثل آینه به شما پس می‌دهم. برای همین است که احساس زنده بودن می‌کنم.»

و به این ترتیب دومین شب از «آهنگسازان ایرانی» با اجرای دوباره یک بخش از «سوئیت آرارات» به رهبری سهراب کاشف به پایان رسید.

• گروه اجرایی ارکستر البرز

ارسلان کامکار، علی جعفری پویان، شهره مهرآبادی، آوا شادمانی، حمیدرضا مختاری، بهراد سوخکیان، آرش جامع، یگانه حسینی‌نیا، عاطفه سادات حسینی، عرفان شریف‌زاده، امین عطایی، علیرضا چهره‌قانی (ویولون یک)، نیما زاهدی، مونیکا لوران، شاهرخ قائم‌مقامی، آرمین قضاتی، سارا بیرم‌زادگان، آنیتا واحدی، پیمان شامی، احسان شامی (ویولون دوم)، سهراب برهمندی، پریسا پیرزاده، دانیال جورابچی، داریوش حجازی، پژمان اختیاری، مسعود پوربخت، امین زمان‌خواه (ویولا)، کریم قربانی، داوود منادی، مهرداد عالمی، نگار نوراد، محمدحسین غریبی، زهرا ساجدی (ویولونسل)، پرویز بیات، وحید وفایی، هادی اسماعیلی، محمدرضا جبار (کنترباس)، شهرام رکوعی، ماه‌سیما فلاح فلوت، غزاله میرزاده پیکولو، فرشید حفظی‌فر، حسین تاجیک، حسام صدفی‌نژاد آبوا، حسین پورمعین، داریوش بیژنی (کلارینت)، امیرحسین محمدیان، امیر ملکی‌زاده، علیرضا متوسلی فاگوت، فرشاد شیخی، سیامک میردادیان، میلاد عباسی، حسام سید احمد هورن، علیرضا میرآقا، علی ضرابی، مهسا خطیب‌زاده، کامیار ماندگاریان (ترومپت)، حسین شریفی، سیامک کریم‌پور، سپهر عباسی (ترمبون)، بابک میردادیان توبا، محمود منتظم (تیمپانی)، پیمان مدنی، کاوه میرحسینی، مهیار منتظم (سازه‌های کوبه‌ای) و تیگران مسروپیان (پیانو)، نوازندگان «ارکستر سمفونیک البرز» در این کنسرت را تشکیل می‌دادند.

هوشنگ کامکار، کامبیز روشن‌ روان، علی ترابی، حمید اسفندیاری، سینا حجازی، میترا حجار، عبدالحسین مختاباد، هانا کامکار، آرمان گرشاسبی و افشین معصومی از میهمانان ویژه کنسرت دومین «شب آهنگسازان ایرانی» بودند.