موسیقی ما - به دنبال انتشار گفتگویی از شهیار قنبری ترانه‌سرای نا‌م‌آشنای موسیقی ایران با عنوان «اول آرتیست شوید، بعد ترانه بنویسید»، یکی از ترانه سرایان فعال داخلی که سابقه همکاری با خوانندگانی چون علیرضا عصار، محمد اصفهانی و... را در کارنامه خود دارد، نامه سرگشاده ای را خطاب به شهیار قنبری در اختیار موسیقی ما قرار داده که در ادامه عیناً می خوانید:
 
«وقتی كه جریانی به نام ترانه‌سرایی مورد انتقاد تند قرار می‌گیرد و همه در این میان بی‌سواد و بی‌دانش لقب داده می‌شوند -آن‌هم از طرف كسی كه خود یكی از بزرگان ترانه است- یا به احترام پیشكسوتی پاسخی داده نمی‌شود یا برای موضوع اهمیتی قائل نیستیم كه پاسخ دهیم، یا به خاطر قدرت حریف توان پاسخگویی نداریم و صدایی نیست كه پاسخ دهد! سكوت ترانه‌سرایان دیگر را اگر به قولی به پای احترام به پیشكسوت بگذاریم، ناگزیر باید پاسخ مرا حمل بر این كنید كه صدایی هست که پاسخ می‌دهد و هم اینكه موضوع قابل اعتنا و بسیار بااهمیت است. از هركسی كه این متن را می‌خواند، خواهش می‌كنم حتی این تعبیر را هم نداشته باشد. من صدای كسی نیستم و به نمایندگی از جامعه ترانه‌سرایی دست به تقریر این نامه نزده‌ام كه اگر جز این بود، حتماً امضایشان را پای این نامه كپی برابر اصل می‌كردم. پاسخ مرا صرفاً در جهت اهمیت موضوع دنبال كنید.

چیزی كه مرا بر آن داشت تا این یادداشت را بنویسم، این بود كه احساس كردم بخش بزرگی از انتقاد موجود از وضعیت ترانه و ترانه‌سرایی داخل كشور -با توجه به كدهای مصاحبه و بعضی از شاهد مثال‌ها- ناشی از قضاوت مصاحبه‌كننده و مصاحبه‌شونده روی بعضی از دوستان ترانه‌سرای داخلی است که با خوانندگان بزرگ مشغول همکاری هستند و این قضاوت به كل جریان ترانه‌سرایی داخل كشور تعمیم داده شده و به نوعی جدا از بخش‌های بسیار مفید این مصاحبه، در بخش‌هایی هم با یك انتقام‌گیری (با لحنی تحقیرآمیز) مواجه هستیم تا یك مصاحبه و نصیحت پیشكسوتی كه می‌خواهد تجربه خود را در اختیار دیگران قرار دهد و به كارورزان ترانه نسل بعد از خود بگوید که برای بهتر شدن چه باید بكنند و چگونه قد بكشند!

و اما پیش از هرچیز سخن كوتاهی با مصاحبه‌كننده دارم.

آقای مصاحبه کننده! افرادی از نسل ترانه‌سرای امروز هستند كه یكی از عوامل جدی اوج‌گیری و زمزمه‌پذیر شدن بیش از پیش آثار خوانندگان بزرگ و حتی خوانندگان متوسط -چه داخل و چه خارج از كشور- در میان مخاطب شده‌اند و پس از سال‌ها ركود، دوباره امروز شاهد هستیم كه ترانه‌ها و آهنگ‌های اسلو و فاخر كه خاطره‌اش برمی‌گشت به دوران طلایی دهه پنجاه، در سطح وسیعی شنیده شده و در مواردی مگاهیت می‌شوند. چیزی كه پیش از همكاری تنی چند از ما با خوانندگان بزرگ فقط در مورد آهنگ‌های ریتمیك دیسكو اتفاق می‌افتاد. بعضی از رپرها و گروه‌های زیرزمینی با مستهجن‌ترین ادبیات، موسیقی پاپ را به انزوای كامل كشانده بودند. آیا درست شنیدم؟ ما باید برگردیم از «ستاره آی ستاره» آغاز كنیم؟! انصاف، کمترین چیزی است كه از یك مصاحبه‌كننده انتظار می‌رود. كوبیدن تلاش‌های یك نسل -كه در ادامه به آن اشاره خواهم كرد- به بهانه مصاحبه با یك اسطوره، وجدان راحتی می‌خواهد كه امیدوارم شما داشته باشید.
 

• نامه‌ای سرگشاده به شهیار قنبری نازنین

وقتی ١٥ ساله‌ای، عشقت جمع كردن عكس‌ها و آهنگ‌های خوانندگان مورد علاقه‌ات است و هر روز یك عكس از مجله‌ی «دختران و پسران» قدیمی (یادگار آرشیو مادرت) با قیچی می‌بُری و با بچه‌های مدرسه كَل‌كَل می‌كنی كه یك عكس از فلان خواننده قدیمی پیدا كرده‌ای كه هیچ‌كس ندارد یا یك آهنگ پیدا كرده‌ای كه همه دنبالش بوده‌اند و تنها تویی كه می‌توانی آن را برایشان كپی كنی. در و دیوار اتاقت پر است از عكس‌های خوانندگان محبوبت!

چه تفاوت وحشتناكی است بین پانزده سالگی تو و پانزده سالگی ترانه‌سرایان بزرگ دهه پنجاه مثلاً شهیار قنبری كه به قول خودش در آن سن اروپا را دیده، بیتلز گوش داده و... در پانزده سالگی من «مدرن تاكینگ» در كاست‌های بی‌لیبل و بی‌كیفیت در اوج بود و تا قبل از همه‌گیر شدن ویدئو، هنوز شكل خوانندگانش را هم ندیده بودم و مارادونا تنها قهرمان نوجوانی‌ام بود كه تصویرش را می‌دیدم. ماشین‌ها را می‌گشتند و نوارهای خوانندگان را جمع می‌كردند. اگر در خانه صدای ضبط از پنجره بیرون می‌آمد، همسایه ناراحت ما زنگ می‌زد به كمیته. اگر تا حدی بود كه كلمات را تشخیص دهی، پدر استغفرالله می‌فرستاد و می‌گفت «پسر! مردم شهید داده‌ن. اون وقت تو آهنگ گوش می‌دی؟!»

تردید دارم نسل ترانه‌سرای دهه پنجاه در تمام تجربه پانزده سالگی‌اش عذاب وجدانی از این جنس را تجربه كرده باشد. یك شب در میان، هنگام دیدن سریال مورد علاقه‌مان آژیر خطر از تلویزیون پخش می‌شد و به پناهگاه نرفته، خاموشی مطلق و صدای شكستن دیوار صوتی را می‌شنیدیم و می‌فهمیدیم كه جنگنده‌های عراقی از بمباران هموطنان‌مان به آشیانه بازمی‌گشتند. نه در آسمان آرامش بود و نه در زمین.

كوچه كودكی من اسمش بن‌بست «ستاره» بود كه در حدود 15 سالگیِ من شد شهید عباس آذربو. عباس كاپیتان تیم فوتبال محله‌مان بود. روز تشییع جنازه‌اش، مدرسه فقط دو ساعت مرخصی می‌داد و من و بچه‌محل‌های هم‌مدرسه‌ای زمان بیشتری می‌خواستیم. چندتایی از مدرسه فرار كردیم كه به تابوتش برسیم. ولی قدمان كوتاه بود و دست‌مان به تابوتش نمی‌رسید. غافل از اینكه جنازه عباس در تابوت فقط یك مشت استخوان و پلاك بود و این دقیقاً همان زمانی بود كه ترانه «بمان مادر» در ایران كولاك كرده و شنیدن‌اش جرم بود.

آقای قنبری! كجای 15 سالگی من و هم‌نسلان‌ام شبیه نسل شما بود؟

«قصه دو ماهی» و ١٧سالگی خالق‌اش یادش به‌خیر كه آغازش با خوانندگان مطرح روز و محبوب مردم است. شاید كسی ادعا كند كه در یك تدوین موازی و هم‌زمان، فلان استعدادِ هم‌سن «شهیار» در فلان شهرستان دورافتاده هیچ‌وقت حتی خواب فرهاد را هم نمی‌توانست ببیند. چه برسد به اینكه موفق شود ترانه‌ای به دست‌اش برساند. حتی اگر موفق هم می‌شد، آیا چون شهیار و ایرج و اردلان برند می‌شد؟ اینجاست كه شهیار خودش پاسخ می‌دهد «ابتدا باید آرتیست باشی و بعد ترانه بنویسی» و البته من هم معتقدم آن زمان حتی با مدرك سیكل، كارمندت می‌كردند نه مثل حالا با مدرك PhD بیكار و اگر كسی حتی استعداد در حد سیكل داشت، می‌توانست خودش را به قافله برساند و نقش خود را بازی كند.

ترانه‌سراهای غریبه‌تر -نسبت به مثلث ترانه- هم از صدای خوانندگان مطرح در همان دوران بی‌نصیب نماندند؛ اما این كجا و آن كجا؟! راستی آیا به آنها هم تا این اندازه انتقاد می‌شد كه به ما می‌شود؟ اگر فرهاد بزرگ هم زنده می‌ماند و از این نسل، ترانه می‌خواند، طرفداران‌تان به او نیز حمله می‌كردند یا نه، از او همچنان به عنوان خواننده‌ای بزرگ یاد و تمجید می‌كردند؟ ولی باید اسفندیار زمانه هم می‌بود، باید واروژان بزرگ هم می‌بود تا آن اتفاقی كه شما و نسل‌تان به آن می‌بالید، برای ما هم رخ می‌داد.

با همین معادله، شاید چون دیگر واروژان نبود، فائقه آتشین حتی در كنار بعضی از یاران قدیمی خود هم با خواننده موفق دهه پنجاه فاصله چشمگیری داشت و -البته به شهادت مصاحبه شما با تلویزیون تپش- بسیار خواننده‌ی بهتری است نسبت به گذشته. دریغ كه ما بسیار كمتر از نسل شما از قوه به فعل می‌رسیم. صداهای فاخر و اوریجینال داریم اما یا خانه‌نشین و كم‌كارند یا به خاطر مسائل حرفه‌ای، حلقه‌های خوب كنار هم قرار نمی‌گیرند و كمپانی‌ها از صدا و سبك‌شان حمایت نمی‌كنند و شاید اراده‌ای در پشت پرده وجود دارد كه صنعت ستاره‌سازی در موسیقی را در ژانر جدی و فاخر دوست ندارد و در آن شرایط آرمانی شاید بهتر می‌شد روی این نسل قضاوت كرد!

در دوران شما موسیقی پاپ در بطن جامعه جریان داشت و در تلویزیون و رادیو خریداران ترانه زیاد بودند؛ نه مثل دوران ما كه تا همین چند سال پیش مجریان تلویزیون اجازه‌ی به كار بردن واژه ترانه را نداشتند و از كلمه سرود استفاده می‌كردند. مطرح‌ترین و محبوب‌ترین خوانندگان روز آنقدر مردمی بودند که شاید بخشی از ساختار قدرت در آن زمان هم پشت پرده از آنها حمایت می‌کرد و این یعنی بلیت رابطه و قدرت كه می‌توانست به وقت مجوز و تولید و انتشار به راحتی خرج شود (بهروز وثوقی در کتاب خاطراتش به این نکته اذعان دارد که محبوبیت اش در میان بخشی از ساختار قدرت به نوعی امنیت اکران برخی فیلم ها را به ارمغان می‌آورد). چون با استناد به حافظه خالقین دهه ٥٠ با ارعاب ساواك باید تولید متوقف می‌شد؛ حال یا به دلیل زیركی خالقین در استفاده از استعاره‌های شاعرانه سانسورچی فریب می‌خورد یا با اراده‌های ناشناخته پشت پرده، مشكوك‌ترین و پُرمغزترین ترانه‌های اعتراضی تا سال ٥٧ عرضه رسمی می‌شد.

در كلیات بحث می‌كنم. موافقم كه در جزئیات اگر همان سانسور نبود، ممكن بود استعاره خالقینِ ترانه دهه ٥٠ رنگ‌وبوی تندتری می‌گرفت و جسارت بیشتری پیدا می‌كرد؛ مثل همین متن كه بنا به ملاحظاتی در قسمت‌هایی دچار خودسانسوری شده و مثل خیلی از اشعار محاوره من و تعدادی از هم‌نسلانم كه هیچگاه به چرخه تولید نرسید و شاید هیچ‌وقت هم نرسد. آثاری كه بی‌شك در بُعد زبان، تكنیك و نوآوری، ورود به حوزه‌های غیرمتعارف در صورتی که موسیقی مناسب خود را پیدا کند، این پتانسیل را دارد که در فراسوی مرزهای ترانه نوین قدم بردارد که به اعتقاد من در تعدادی از آثار منتشر شده هم به این مهم دست پیدا کرده است. البته به شرطی كه با زیبایی‌شناسی امروز و مختص خودش سنجیده شود، نه زیبایی‌شناسی مرسوم و كلیشه‌ای گذشته كه هر شعر و ترانه‌ای را كه به آن معیارها نزدیك باشد، متر می‌كند و زیبا می‌داند و غیر از آن را مبتذل می‌خواند!

به عنوان مثال، مانیفست شعر پُست‌مدرن بر پایه عدم قطعیت، عدم مركزیت، عدم محوریت، عدم جنسیت و... شكل می‌گیرد. پس باید با این زیبایی‌شناسی آن را تحلیل كرد. اگر این زیبایی‌شناسی را نشناسیم و كدهایش را نتوانیم باز كنیم، از اثر لذت نمی‌بریم. تا دیروز، مثلاً بالا بردن بسامد یك كلمه یا یك تركیب، سبك و امضای یك شاعر و ترانه‌سرا می‌شد؛ امروز آگاهانه از این تكنیك استفاده نمی‌شود یا دست‌كم من استفاده نمی‌كنم، چون اعتقاد دارم بسامد در كوتاه‌مدت سبك می‌شود و در درازمدت خسته‌كننده و كلیشه. این زیبایی‌شناسی امروز من است كه مطمئناً با زیبایی‌شناسی شما تفاوت دارد.

اگر تا دیروز تصاویر ذهنی، تخیل و عنصر انتزاع، حس‌آمیزی، تشبیه و استعاره، تركیب‌سازی و کلی گویی، نقطه‌عطف زیبایی‌شناسی ترانه دهه پنجاه بود، امروز در کنار آن فنون، سوژه‌یابی، تصاویر بكر عینی، عاطفه‌ی محض برای هم‌ذات‌پنداری، رفتارشناسی، تعامل عینیت و ذهنیت، معادل‌سازی، كشف، كاراكترسازی، لحن‌سازی، سرودن ابیاتی با قابلیت ضرب‌المثل شدن و پرداختن به جزئیات شاخصه‌هایی هستند كه می‌تواند به گذشته ترانه ایران تكامل بیشتری ببخشد و حتی به‌طور كامل ترانه امروز را از زیر سایه‌سار سبز ولی سنگین دهه ٥٠ بیرون آورد و شهیار و ایرج و اردلان و زویا زاكاریان زمان خود را پرورش دهد.

دیروز ترانه‌های روایی، استفاده از صنعت تشخیص در ترانه‌هایی نظیر «مرداب» و «دو پنجره» مُد بود، در زمانی كه زمان هر آهنگ دو برابر امروز بود. امروز زمان كوتاه‌تر است و از حوصله روایت خارج؛ و البته شما جناب شهیار قنبری، به درستی این مسأله را دریافتید كه بسیار بیشتر از گذشته از تكنیك حذف فعل با توجه به سبك موسیقی خود استفاده می‌كنید. (سازهای غربت، سازهای ناكوك/ شعر، بادامی تلخ، سوگوار دل‌پوك) كه بی‌شك شما اولین ابداع‌كننده این سبك در ترانه بوده‌اید و همچنین از تكنیك اتصال كوتاه در ترانه زیبا و متفاوت «سفرنامه» (جان لنون در باران/ چشم گاوی در دیس/ ونگوگ گوش به دست...) استفاده می‌كنید، همه و همه به خاطر شرایط زمان است. چون اعتقاد دارم جبر و شرایط زمان و مكان در علل ظهور بسیاری از سبك‌ها تأثیرگذاری ژرف داشته‌اند. اما حتی شما هم از همین شبکه واژگانی و این تکنیک برای خوانندگان بزرگ بسیار بسیار کمتر استفاده می‌کنید. چون به درستی می‌دانید که از زبان آن خواننده‌ها شاید زیبا نباشد و این‌جاست که اوج تنوع زبانی شهیار قنبری را شاهد هستیم که متناسب با شخصیت هر صدا با توجه به حفظ معیارهای خود ترانه می‌نویسد. شاید جبر زمانه امروز و شرایط مخاطبین امروز كه به سبك و سیاق شعر و ترانه امروز داخل كشور منجر شده كه باب دل شما و هم‌نسلان‌تان نیست. مثل من كه دیگر استفاده از استعاره‌ها و تركیب‌سازی‌های بسیار كم‌كاركرد و عقب‌تر از اتفاقات اصیل و واقعی مردم كوچه و خیابان و مخاطب امروز در ترانه امروزِ خالقین دهه پنجاه را مناسب نمی‌دانم.

با تمام احترامی كه برای شما و قلم‌تان و هم‌نسلان‌تان قائل‌ام، اعتقاد دارم سرودن ترانه‌های اجتماعی-سیاسی از جانب خالقین دهه پنجاه در یك دهه گذشته، در بُعد كلام دیگر به هیچ وجه به قدرت گذشته نبوده و تأثیرگذاری عمیق و همه‌گیرِ چند ترانه اجتماعی خالقین داخل كشور (كه بخش زیادی از سطح و لایه‌های اجتماع -از مردم خانه و خیابان گرفته تا جماعت بازار و دانشگاهیان و حتی سیاسیون- را درگیر خود كرده) ندارد.

ترانه‌های اجتماعیِ سروده شده و خوانده شده در نسل شما، در سال‌های اخیر اگرچه به نیتِ سرودنِ درد جامعه بوده، ولی در كاركرد، حرف اجتماع امروز و حرف امروز زمانه نبود. به دلیل احترام به مخاطب این ترانه‌ها از ذكر مثال خودداری می‌كنم. اگرچه همه این ترانه‌ها از بابت تخیل و تكنیك، بسیار شاعرانه بوده‌اند، ولی در عنصر مهم عاطفه و تأثیرگذاری، به شهادت زمزمه نشدن‌شان و عدم هم‌ذات‌پنداری با دایره وسیعی از مخاطب عام (نه طرفداران دوآتشه كه تجربه ثابت كرده همواره موافق بوده‌اند) متأسفانه ناكام بوده‌اند.

شاید دقیقاً اینجاست كه پاسخ تاریخی تمام خالقین صاحب‌سبك دنیا به نقدهایی از این دست داده می‌شود: پاسخ «هنر برای هنر» كه شما و هم‌نسلان‌تان هم از این قاعده مستثنی نیستید و شاید همین فاصله‌ی دو طرز فكر، دو دیدگاه و دو شرایط زندگی، دلیل زمزمه نشدن ترانه‌های آلبوم خوانندگان بزرگ در این سال‌ها بوده و بزرگ‌ترین دلیل دلسردی مخاطب از موسیقی پاپ فاخر كه مقارن است با ظهور صداهای تقلیدی، غیراصیل و در مواردی بسیار بد با كاور ریتم‌ها و ملودی‌های یونان، عرب و ترك و شیوع نوحه‌گری در موسیقی پاپ هم‌زمان با این خلأ.

شاید دلیل روی آوردن خواننده‌های بزرگ به آهنگسازها و ترانه‌سراهای داخلی برای پیدا كردن حلقه‌های حسی و عاطفی گم‌شده از این بابت باشد. ولی ما همواره متهم شده‌ایم به اینكه چون مجانی هستیم و یا ترانه ارزان‌قیمت در اختیار آنها می‌گذاریم، با ما همکاری می‌کنند! هیچ‌كس از نسل شما و طرفداران‌تان نتوانسته‌اند بپذیرند و باور كنند كه مسیر ترانه امروز شاید مسیر دیگری است. این خوانندگان به دلایل دیگری از جمله دگردیسی اجتماعی و تغییر ذائقه در سلیقه مخاطب كه احتمالاً در كنسرت‌هایشان به آن پی برده‌اند، از كلام و آهنگ داخلی‌ها استفاده می‌كنند.

نسل شما، دوستان، همكاران و طرفداران‌تان ما را متهم می‌كنند تا عدم سازگاری كلام و آهنگ‌های خود با واقعیت‌های موجود را انكار كنند. نسل شما چهار دهه تشویق شد و تأیید. كم نیستند ترانه‌های ماندگاری كه در بُعد كلام به واقع حرف چندانی برای گفتن نداشتند، اما با آهنگ و تنظیم و صدای درست خاطره شدند و بیش از چهار دهه از چشم و گوش مخاطب، ضعف خود را پنهان نگاه داشتند؛ چراكه از قداست دوران طلایی دهه پنجاه می‌آمدند.

ولی ما پس از همكاری با اسطوره‌ها توهین شنیدیم و تهدید! چه می‌شود آن هنگامی كه این نسل گمنام‌تر از امروز بود، وقتی با هزار سختی مراسم یادمان، بزرگداشت و تجلیل از تلاش نسل شما در عرصه ترانه برگزار می‌كرد، از نسل ما به عنوان فرزند و استعداد آینده یاد می‌شد؛ اما به محض اینكه ورود كردیم به این همكاری‌ها، عده‌ای دست به تخریب و تحقیر زدند؟!

آقای قنبری! ما هیچ‌وقت به اندازه شما تشویق و تأیید نشدیم. من هیچ‌وقت در تمام زندگی هنری‌ام به اندازه شما و همتایان شما تریبون و شبكه و برنامه و مصاحبه و طرفدار دوآتشه نداشته‌ام. كسانی را نداشته‌ام كه در حمایت از من به دیگران حمله كنند. همواره به ما حمله شد. به اسم طرفداران خوانندگان، ترانه‌سرایان و آهنگسازان بزرگ دهه 50، علیه ما موج درست شد. زیباترین و نوآورترین ترانه‌ها انكار شد. بعضی از همكاران شما به خوانندگان می‌گفتند نباید از كلام فلان ترانه‌سرای داخلی در این آلبوم‌ها استفاده كنید. دوستان آهنگساز نسل شما به تحریك دیگران روی كلامی كه خواننده اسطوره از هر ترانه‌سرای داخلی انتخاب می‌كرد، ملودی نمی‌گذاشتند و اجازه حضور هیچ كسی غیر از خود را هم در آلبومی نمی‌دادند. آهنگسازها و ترانه‌سراهایی كه یك عمر در ترانه‌هاشان شعار آزادی، برادری، برابری مرد و زن و غیره سر می‌دادند، حتی تحمل حضور دیگران در یك آلبوم را در كنار خود نداشتند.

منكر صدور بی‌رویه آهنگ، تنظیم و ترانه مجانی و حتی ساخت موزیك‌ویدیو به خارج از كشور نیستم، ولی نباید همه را با یك چوب زد. خوانندگان شریفی هم هستند كه این‌گونه فكر نمی‌كنند؛ چون اعتقاد دارند كالای هنریِ به دفعات مفت و مجانی، به معنی این است که خالقش برایش زحمت نكشیده و نمی‌تواند كار خوبی باشد. از طرفی، فاصله سنی این نسل با آنها بین دو، سه تا چهار دهه است و برایشان حكم اسطوره و پیشكسوت دارند.

از نظر روان‌شناختی، گاهی دلیل این مسأله، معذورات اخلاقی و پیشكشی و كادو دادن مطرح می‌شود؛ از جنس پیشكشی ترانه شما و افرادی چون شما به فیلم «خداحافظ رفیق» امیر نادری كه البته تفاوت این پیكشی ممكن است از نظر شما در این باشد كه شما در اوج شهرت از روی قدرت انجام می‌دادی ولی كسانی از این نسل با یك فاصله چشمگیر از نظر اقتصادی و شهرت با فلان آرتیست، از روی ضعف و برای دیده شدن و شنیده شدن.

از طرفی ما مانند نسل شما و به اندازه‌ی شما صداهای اهل ترانه‌های درست و آنچنانی نداریم. در دوران شما از بس صداهای خوب و اوریجینال وجود داشت، فرصتی برای ترانه بد نوشتن نبود. اما در این دوران بدها آنقدر زیادند که خوب ها به گوش نمی‌رسند. صداهای درست این نسل، تهیه‌كننده‌ای ندارند كه تولید كنند. همین تعداد كمی را كه احتمالاً شنیده‌اید، با هزار سختی به تولید رسانده‌ایم. شاید بد نباشد بدانید هفده سالگی من و هم‌نسلانم در چه حالی گذشت. مشغول هر كاری می‌توانستیم باشیم، جز ترانه به شكل حرفه‌ای.

در ١٧ سالگی من، موسیقی پاپ در داخل كشور وجود خارجی نداشت و ترانه در جریان نبود. ما احتمالاً مثل شما برنامه «میخك نقره‌ای»، «ایستگاه آخر»، «زنگوله‌ها» و «گل‌ها» و «رنگارنگ» نداشتیم. شاملو و فروغ می‌خواندیم و ترانه گوش می‌دادیم و شعر می‌نوشتیم و ترانه هم شاید؛ ولی به اجرا فكر نمی‌كردیم. آغازمان با اسم‌ها نبود. آغازمان با شهرت نبود. صفحه‌های 45 دور نداشتیم كه برای ترانه‌سرایان قدیمی در كنار خوانندگان با عكس روی جلد دست به دست می‌چرخید و ترانه‌هاشان زمزمه می‌شد و چه شهوتی دارد شهرت و چه انگیزه‌ای می‌دهد كه بنویسی و بنویسی و بنویسی و در ایران ٣٠ میلیونی دهه پنجاه و تهران خیلی خیلی كوچك‌تر از اكنون و كم‌جمعیت‌تر از امروز با صداهای درست زمزمه و شناخته شوی. روز به روز پویاتر از گذشته حركت كنی و البته در اوج جوانی وشهرت، اوج زمزمه‌پذیری، درست وقتی باید كاشته‌هایت را برداشت كنی، اتفاق تلخ هجرت.

چه‌قدر رنج كشیدید برای زنده نگاه داشتن موسیقی پاپ و ترانه نوین كه تنها یك دهه از عمرش سپری می‌شد و چطور به‌یك‌باره كشتی غول‌پیكر موسیقی و ترانه نوین با كوچیدن اجباری خالقین و مجریانش چون تخته‌های پراكنده روی آب هر كدام در یك گوشه دنیا دور افتاده از هم خاطرات را مرور كردید و چه عشقی در این میانه بود كه در روزهای سخت غربت، دگرباره به هم وصل شدید، نوشتید و ساختید و خواندید؛ و ما نوجوانی و جوانی‌مان با ترانه‌هایتان گره خورد و همینطور نسل بعدی و بعدی.

این انتقادِ گاهی به‌حق و گاه وسواس‌گونه‌ی بزرگان هنرِ ترانه دهه پنجاه، به نسل ترانه بعد از خود، ریشه در همین سختی دارد. ریشه در این به قول شما شرایط نابرابر زندگی در خاك و زندگی در غربت دارد. ریشه در همان نپذیرفتن سبك و سیاق ترانه نوین از جانب نسل قبل از شهیار قنبری و هم‌نسلانش دارد كه شاید آنان هم نسل بعد از خود را قبول ندارند. (پانویس‌های اردلان سرفراز در كتابش «از ریشه تا همیشه» و «سال صفر» و مصاحبه ایرج جنتی عطایی در كتاب «مرا به خانه‌ام ببر» كه از برخورد تند هوشنگ ابتهاج (سایه) با شخص ایشان و ترانه‌شان حكایت دارد و خود شما هم مطمئناً خاطراتی در این زمینه دارید كه به چه سختی جا باز كرده‌اید.) و شاید ریشه در نداشتن اطلاعات درست از وضعیت زندگی داخل ایران و مخاطب امروز دارد.

این مخاطب قابل پیش‌بینی نیست و به همین خاطر است که ترانه‌ای را كه سال‌ها زمزمه كرده و دوست داشته، به ناگاه با به راه افتادن موجی در یك نظرسنجی برنامه «سالی تاك»، به شاهكار «نون و پنیر و سبزی» زرشك طلایی اعطا می‌كند؛ البته بی‌آنكه منكر ترانه‌سرایش شوند! به من هم بابت ترانه «خدا با ماست» زرشك طلایی دادند و هم در فضای مجازی توهین كردند و در فضای حقیقی تهدید!

در این سال‌ها آن قدری كه به جریان ترانه و ترانه‌سرایی و ترانه‌سرای داخل ایران حمله شد، به هیچ جریان دیگری حمله نشده است. اینكه می‌گویید این نسل كتاب نمی‌خواند، سواد ندارد و تجربه نمی‌نویسد، یك حكم مطلق است و همه را در بر می‌گیرد كه شاید در مواردی این‌چنین نباشد. پس بگذارید هر كس ضعف و توانایی خود را بروز دهد؛ مانند شما كه بروز دادید و شاید هنگام خلق «قصه دو ماهی» نمی‌دانستید اسطوره می‌شوید. نسل شما هم مانند نسل ما، از نسل قبل از خود چراغ سبز نگرفت و بالا آمد. بگذارید نسل ما هم خودش تجربه كند. اگر خوب باشد می‌ماند، اگرنه فراموش می‌شود.

این نسل هیچ گناهی ندارد، جز اینكه مثل نوجوانی و جوانی شما عاشق ترانه و ترانه‌سرایی است. اینكه چرا به صداهایی كه شما و همتایان‌تان یك عمر برایشان خون جگر خوردید، دست انداخته و چرا با نسل خود كار نمی‌كند، دلایلش روشن است. عده‌ای فقط ویترین می‌خواهند؛ عده‌ای می‌خواهند مسیر میان‌بُر را بروند و عده‌ای دوست دارند ترانه‌هایی که صداهای دیگر از پس اجرایشان برنمی‌آیند را با صداهای بزرگ و نوستالژیک به اجرا در بیاورند.

در جهان آزاد امروز، هر كسی حق انتخاب دارد. البته وسواس و حساسیت نسل شما هم روی این صداها برای من قابل ستایش است. نگران آنید که صاحبان برخی صداها با اجرای برخی آثار ضعیف، گذشته‌ای را که شما برایش خون دل خورده‌اید، زیر سوال ببرند. من به سهم خودم امیدوارم چنین جنایتی را مرتکب نشده باشم. برای اینکه بیشتر بدانید، بارها از جانب برخی از آهنگسازها ملودی‌هایی پیشنهاد شده که رویش برای فلان صدای بزرگ ترانه بنویسم و امتناع کرده‌ام. چون اعتقاد دارم صِرف کارکردن با این صداها اگرچه حائز اهمیت است، ولی از آن مهم‌تر این است که چه چیزی بخوانند؛ و روی آن ملودی‌ها نه اینکه نمی‌شد ترانه متفاوتی کار کرد، ولی هدف آهنگساز جنس دیگری از کلام بود که به اعتقاد من در شأن آن صدا نبود. اگر شما بعد از چهار دهه درخشش در سطح اول ترانه این مرز و بوم و خلق صدها ترانه جاودانه، از وضعیت امروز گلایه‌مندی و زندگی در غربت را حق خود نمی‌دانی، ما تنها می‌توانیم آرزو كنیم كه شرایطی ایجاد شود برگردید و دوست داریم كه برگردید.

من به هنر شما احترام می‌گذارم. نمی‌دانم اگر جای این دو نسل با هم عوض می‌شد و ما به جای شما در آنجا بودیم، آیا با نسل بعد از خود تلخی می‌كردیم یا نه؛ كه البته در همین نقطه هم برخی از ما درگیر تلخی با برخی دیگریم. اما اینكه گروهی از نسل شما تمام ترانه‌سازان نسل ما را زاییده تفكرات و ایدئولوژی سیستمی می‌داند كه می‌خواهد از طریق صداهای ماندگار تفكرات و ایدئولوژی هماهنگ شده‌ای را به خورد مخاطب دهد و این صداها را به نابودی بکشاند، باور كنید سوءتفاهمی بیش نیست.
 
یه نفر می‌آد كه من منتظر دیدنش‌ام
یه نفر می‌آد كه من تشنه‌ی بوییدنش‌ام
(شهیار قنبری)
 
امید داریم روزی شما را در یك نقطه از جهان ببینیم و امید داریم آن نقطه ایران باشد.»
 
افشین مقدم
مرداد 94